بازار دارایی فکری
بازار دارایی فکری فرابورس که از آن با عنوان “بورس ایده” نیز یاد می‌شود، اهداف منحصر به‌فردی دارد که مهمترین آنها حمایت از دارندگان دانش فنی و امتیاز ثبت اختراعات به‌منظور ارزش‌گذاری دارایی معنوی و همچنین تخفیف ریسک‌‌های قیمتی مرتبط با اوراق بهادار مبتنی بر مالکیت معنوی است.
علاوه بر این تسهیل انتقال تکنولوژی، تسهیل قیمتگذاری منطقی اوراق مالکیت معنوی بر مبنای قیمت یک بازار رقابتی و نیز ارتقای شاخص ثبت اختراعات کشور در مراجع بین‌المللی به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه علم و فناوری، در زمره دیگر اهداف راهاندازی این بازار تعریف شده است.
حرکت به سمت هدفمند شدن اختراعات، کاربردی نمودن پایان‌نامه‌های دانشجویان و تکیه بر نیازهای عینی بازار، ایجاد ارزش افزوده از اختراعات در راهاندازی اقتصاد دانش بنیان و استفاده از اسناد اختراعات ارزش‌گذاری شده در فرابورس به‌عنوان وثیقه در نهادهای بانکی هم از دیگر اهدافی است که برای بازار دارایی فکری فرابورس در نظر گرفته شده است.
همچنین فرصت‌های حاصل از راهاندازی این بازار و تحقق نظام‌مند کردن ساز و کار ثبت اختراع و صدور تأییدیه‌های فنی و تخصصی، ایجاد ساختارهای منسجم و متمرکز ارزشیابی، قیمتگذاری و مشاوره، کشف قیمت دقیق، شفاف و عادلانه، امکان انتشار اطلاعات مربوط به قیمت‌ها، بررسی حجم و ارزش معاملات مربوط به حقوق مالکیت معنوی، افزایش شفافیت در بازار نقل و انتقال اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری، وجود ایده‌ها و اختراعات فراوان که برای نقل و انتقال نیاز به یک بازار منسجم دارند و هدفمند شدن برگزاری جشنواره‌ها و همایش‌های معرفی ایده‌ها و اختراعات در سطح کشور را نیز باید در کنار اهداف یادشده، از دلایل راهاندازی بازار دارایی فکری برشمرد.
اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری چیســـت؟
اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری را میتوان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:
حق ثبت اختراع:
حــقی انحصاری اسـت کـه در قبـال اختـراع ثبت شده به مختـــرع یا نمـاینده قانونی او اعــطا می‌شود.
علائم تجاری:
نشانه شاخصی است که معرف کالاها یا خدمات معین ایجاد شده توسط شخص یا شرکت خاصی است.
طرح‌های صنعتی:
طرح صنعتی جنبه تزئینی یا زیبایی‌شناسی کالا را نشان می‌دهد. طرح میتواند شامل خصوصیات سه بعدی مثل شکل کالا یا خصوصیات دوبعدی مانند الگوها، خطوط و رنگ باشد.
حق انحصاری اثر:
عبارت از حقوق اعطا شده به پدیدآورندگان آثار و کارهای ادبی و هنری است.
سایر موارد:
شامل انواع ارقام گیاهی، نوآوری، علائم جغرافیایی، مالکیت صنعتی، تحقیق بنیادی و کاربردی، اختراعات و غیره.
رویه اجرایی بازار معاملات اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در بازار فرابورس مراحلی دارد تا بتوان ایده خود را فرابورسی کرد:
۱ – دارنده اوراق دارایی فکری که قصد عرضه حقوق مادی ناشی از دارایی فکری خود را دارد ، با مراجعه به یکی از شرکت های مشاور سرمایه‌‌‌گذاری، تأمین سرمایه دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار یا کارگزاران عضو فرابورس ایران و ارائه این مدارک ، درخواست خود مبنی بر عرضه تمام یا بخشی از حقوق مادی ناشی از مالکیت معنوی متعلق به خود را مطرح می‌کند:
*اوراق شناسایی مخترع طرح
*اوراق شناسایی مالک حقوق مادی ناشی از دارایی فکری (شخص حقیقی یا حقوقی)
* اوراق مربوط به ثبت دارایی فکری نزد مرجع ذیصلاح ثبت کننده.
۲ – شرکت مشاور سرمایه‌‌‌گذاری، تأمین سرمایه یا کارگزار عضو فرابورس ایران پس از دریافت مدارک، درخواست عرضه متقاضی را به همراه مدارک به فرابورس ایران ارائه می‌کند.
۳ -پس از وصول تقاضا در فرابورس ایران، لازم است مراحلی مانند احراز اصالت و هویت اختراع و مخترع از مرجع ثبت مربوطه؛ دریافت تایید فنی طرح از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری؛ ارائه گزارش لازم در خصوص بررسی قابلیت تجاری‌‌‌سازی ایده در قالب طرح کسب و کار یا همان Business Plan که توسط شرکت مشاور سرمایه‌‌‌گذاری یا تأمین سرمایه یا کارگزاران دارای مجوز عضو فرابورس ایــــران انـجـــــام و تکـمیل می شود و در نهـایت موافـقت اصـولی کمـیته عرضـه فـرابورس ایران، در خصوص تقاضای ارائه شده دریافت شود.
در حال حاضر نقل و انتقالات انواع اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری شامل انواع اوراق گواهی ثبت اختراع، طرح صنعتی و علائم تجاری از طریق بازار سوم فرابورس ایران را میتوان در ۴ گروه دسته‌‌‌بندی کرد:
نـوع اول:
عرضه اوراق بهادار شرکت های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری
نـوع دوم:
عرضه مستقیم و بی‌‌‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری
نـوع سـوم:
عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت زمان معین
نـوع چهـارم:
عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین.
در این مرحله لازم است یکی از ۴ روش تأمین مالی شامل مشارکت در قالب یک شرکت سهامی خاص ، واگذاری کامل مالکیت مادی اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری و واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از اوراق مذکور با مدت زمان معین یا شمار معین از سوی متقاضی انتخاب و درخواست عرضه به شرکت فرابورس ایران ارائه شود.
نوع اول:
عرضه اوراق بهادار شرکت های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری
* ثبت یک شرکت جدید با شخصیت حقوقی «سهامی خاص» و مطابق با «اساسنامه نمونه فرابورس» نزد مرجع ثبت شرکت‌ها، توسط شرکت مشاور سرمایه‌‌‌گذاری یا تأمین سرمایه متقاضی یا کارگزاران عضو فرابورس ایران و ارائه کپی کامل از اسناد ثبتی شرکت به فرابورس ایران.
* انتقال مالکیت حق اختراع مورد عرضه به شرکت ثبت شده
و ارائه تعهدات لازم، از طریق تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی.
* ارزش‌گذاری «سهام شرکت»، در صورت تمایل عرضه‌‌‌کننده، تنها میتواند در شرکت‌‌‌های مشاور سرمایه‌‌‌گذاری یا تأمین سرمایه دارای مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار یا کارگزاران دارای مجوز عضو فرابورس ایران صورت پذیرد.
* ارائه آگهی روزنامه رسمی در خصوص اعضای هیئت‌‌‌مدیره شرکت.
* ارائه سند انتقال مالکیت دارایی فکری تنظیم شده در دفترخانه اسناد رســـمی شامل شرح نقل و انتقال و تعهدات مربوطه.
* ارائـه کــلـیــه مــدارک مـورد نیـاز بـرای عرضـــه ســـهام شرکـــت سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری از طریق کــارگـزاران عضـو فرابورس ایران و عرضـه سهام شرکت پس از موافقت کمیته عرضه از طریـق بـازار سوم فرابـورس ایـران.
* اعلام معاملـه انجام شده به مراجع مربـوطــه در فرابورس.
نوع دوم:
عرضه مستقیم و بی‌‌‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری.
در این مرحله لازم است درخواست واگذاری و انتقال قطعی و همیشگی همه حقوق ناشی از ثبت دارایی فکری بر اساس «دستورالعمل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ایران ارائه شده و انجام انتقال قطعی و همیشگی دارایی فکری نیز از طریق بیع یا صلح حق مالی و بر اساس تشریفات لازم جهت انتقال قطعی و همیشگی حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
نوع سوم:
عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت زمان معین
در این مرحله ، درخواست واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق دارایی فکری در مدت زمان معین بر اساس «دستورالعمل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ایران ارائه می شود و انجام معامله نیز در قالب قرارداد معاوضه یا صلح و بر اساس تشریفات لازم جهت واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت پذیرد.
نوع چهارم:
عرضه حق بهره‌‌‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین
در این مرحله لازم است درخواست واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق دارایی فکری با شمار معین بر اساس «دستورالعمل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران» و مبتنی بر «دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار در فرابورس ایران» به فرابورس ایران ارائه شود و انجام معامله نیز در قالب قرارداد معاوضه یا صلح و بر اساس تشریفات لازم جهت واگذاری حق بهره‌‌‌برداری از حقوق مذکور به خریدار یا خریداران جدید صورت گیرد.