فرض کنید شرکتی کالای را تولید می کند و قیمت هر کالا 1 دلار است و شرکت نرخ دلار را 1000 تومان در نظر گرفته است.

حال فرض کنید در هنگام فروش کالا قیمت دلار می شود 1100 تومان. بنابراین هنگام فروش این شرکت به ازاری هر واحد کالا 100 تومان از پیش بینی جلو است که اثرش در فروش دیده می شود.

تا اینجا پای تسعیر به میان نیامده است. حال فرض کنید شرکت می خواهد دلار را به ریال تبدیل کند و قیمت هر دلار حالا شده است 1200 تومان. در این معامله نیز شرکت 100 تومان سود می کند به این سود، سود ناشی از تسعیر می گویند. حالا فرض کنید در هنگام تبدیل دلار به ریال قیمت دلار 1050 تومان باشد در این صورت شرکت ضرر ناشی از تسعیر ارز دارد.

در این حالت شرکت یک سود ناشی از فروش دارد و یک ضرر ناشی از تسعیر ارز که باید حسابدار محاسبه کند که شرکت در کل سود کرده است یا ضرر.

نحوه محاسبه تسعیر ارز و ثبت سند حسابداری تسعیر ارز:

در آغاز کار باید دانست که تسعیر ارز چیست و اگر محاسبات معاملات به ریال حساب گردد تبدیل معاملات ارزی به واحد پولی ریالی را تسعیر می نامند.

برای اینکه بدانید تسعیر نرخ ارز چیست به مثال زیر توجه فرمایید:

شرکت A یک شرکت داخلی می باشد.

شرکت B یک شرکت خارجی می باشد.

شرکت A فروش کالا با نرخ ارز 1000 دلار با شرکت B به صورت نسیه انجام می دهد. در تاریخ انجام معامله نرخ دلار 30000 ریال بوده است.

ثبت این معامله ارزی در دفاتر حسابداری شرکت A به شکل زیر خواهد بود:

حساب دریافتی شرکت B: 30،000،000

فروش: 30،000،000

بابت فروش کالا به شرکت B 1000 دلار
در صورت تغییر نرخ ارز، تسعیر ارز در حسابداری به صورت زیر ثبت می شود:

در ادامه مثال معامله شرکت A و B در تاریخی که تسعیر ارز ثبت شد، نرخ ارز 35000 ریال بوده است. چون که فروش در ترازنامه حساب دریافتی ثبت می شود و حساب دریافتی جزء اقلام پولی در نظر گرفته شده است، بنابراین باید با تاریخ ترازنامه، مجدد تسعیر محاسبه شود.

5000000 = (3000 – 35000 ) * 1000

اگر شرکت A قصد تسویه حساب داشته باشد با محاسبه تسعیر جدید باید 5000000 ریال بیشتر پرداخت کند و به شکل زیر در اسناد حسابداری ثبت می شود:

حساب دریافتی شرکت A 5000000

سود ( زیان ) ناشی از تسعیر ارز 5000000

مواردی که باید در ترازنامه تسعیر ارز در نظر گرفته شود:

اقلام پولی: اقلام پولی همانند دارایی ها و بدهی ها و پول نقد ( بانک ) که قرار است با مبلغ مشخصی از وجه نقد دریافت یا پرداخت شود، با نرخ ارز در تاریخی که ترازنامه تنظیم می شود دوباره تسعیر ( تبدیل واحد ارزی ) انجام می شود و امکان تفاوت در نرخ تسعیر ارز وجود دارد.

اقلام غیر پولی: با نرخ ارز در زمانی که معامله ارزی انجام می شود تسعیر انجام می گیرد و تفاوتی در نرخ نسعیر ارز مشاهده نمی شود.

نمونه ای از اقلام پولی:

موجودی نقد
سپرده ای کوتاه مدت
اوراق مشارکت

نمونه ای از اقلام غیر پولی:

موجودی کالا
پیش پرداخت
پیش دریافت

نحوه محاسبه سود و زیان تسعیر ارز:

در صورتی که نرخ تسعیر دلار در تاریخ پرداخت بدهی ارزی، کمتر از نرخ تسعیر دلار در تاریخ معامله باشد، شرکت تجاری موفق به سود حاصل از تسعیر ارزی می شود و بالعکس.

اگر مانده محاسبات تسعیر باعث سود شود، حساب سود تسعیر ارز، بستانکار و اگر مانده محاسبات باعث زیان شود، حساب سود تسعیر ارز، در نرم افزار حسابداری مالی بدهکار ثبت می شود.

روش های مختلف تسعیر ارز:

از ابتدای سال تا پایان سال با یک نرخ محاسبات ارز را ثبت و در پایان سال مانده های ارز را تسعیر و سود و زیان محاسبه می شود. این روش آسان ولی به دلیل تغییر نرخ ارز ریسک بالایی دارد.

در ابتدای هردوره مالی مشخص یا ابتدای هر ماه نرخ ارز را تغییر داده و با نرخ جدید عملیات تسریع ارز انجام می شود.
به صورت روزانه نرخ ارز را مشخص و عملیات تسعیر ارز انجام می شود و نسبت به دو روش قبلی ریسک کمتر و محاسبات دقیق تر انجام می شود.

برای اطلاع از اینکه نرخ تسعیر ارز چیست به بیان مطالب این استاندارد طبق زیر می پردازیم:

مقدمه: یک بخش در سازمان به دو صورت معاملات ارزی و ارتباط برون سازمانی عملیات خود را انجام می دهد، عکس العمل معاملات ارزی و فعالیت خارجی با تبدیل عملیات ارز به واحد پولی ریالی و دقت به نحوه محاسبه تسعیر ارز انجام می پذیرد که از مسائل مهم دانستن نحوه محاسبه تسعیر ارز و اثر حاصل از تغییرات ارزی است.

حوزه کاربرد: استاندارد ملزم به اجرا در موارد زیر است:

تسعیر گزارش های مالی فعالیت خارجی و معاملات ارزی
دسته بندی فرق تسعیر در آن دسته از بدهی های بخش خارجی مجزا که سرپوشی برای سرمایه گذاری خام به حساب می آیند.
در نظر نگرفتن تجدید گزارش های مالی از ریال به واحد دیگر پولی
اصطلاحات: توضیح اصطلاحاتی که در نحوه محاسبه تسعیر ارز به کار رفته است.
فعالیت خارجی: یک بخش تجاری فرعی، غیر مستقل و شراکت داده شده که کارهای آن در خارج از کشور مدیریت می شود.
بخش خارجی مجزا: فعالیت های خارجی که به کارهای انجام شده در آن بخش تجاری تعلق نمی گیرد.
نرخ تسعیر ارز بانک مرکزی: نرخ واگذاری دو واحد پولی بهم که دربرگیرنده کلیه نرخ های رسمی و قراردادی است.

صورت های مالی عملیات خارجی:

طبقه بندی عملیات خارجی: بحث مهم در طبقه بندی صورت های مالی خارجی این است که چه نرخ هایی باید تسعیرشود و این تغییرات در صورت هایی مالی چگونه شناسایی و چه تاثیری در سود وزیان خواهد داشت. این روش به عملیات تسعیر و تامین کالا از واحد تجاری که گزارش شده و عملیات خارجی وابسته است.

عملیات خارجی لایتفک از عملیات واحد تجاری گزارش گر: در این بخش تنها کالاهایی که از واحد تجاری گزارش گر اعلام می شود بفروش می رساند و عواید این فروش را به واحد تجاری گزارش گر اعلام وثبت می کند.