صندوق‌های تأمین مالی چیست؟
از مهم‌ترین دلایل توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ایجاد امکان بهره‌مندی از مزایای اقتصادی ناشی از صرفه‌جویی نسبت به مقیاس، مدیریت حرفه‌ای، افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک‌های غیرسیستماتیک است. در راستای توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در انواع گوناگون در بازار سرمایه تعریف شده که چند نوع آن، به‌منظور تأمین مالی ایجاد شده‌اند. «صندوق‌های پروژه»، «صندوق‌های زمین و ساختمان» و «صندوق‌های جسورانه» از این نوع هستند. در ادامه بیشتر درباره این صندوق‌ها توضیح می‌دهیم.
صندوق پروژه
صندوق پروژه، صندوقی است که در اجرای پروژه‌ها نقش دارد و به‌طور عملی و تخصصی به بحث طرح‌های اقتصادی گوناگون می‌پردازد. در رابطه با این صندوق باید گفت که تنها آن بخش از صندوق پروژه که به‌عنوان ابزار مالکیت است و یا بخش Equity از محل انتشار واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق، تأمین مالی می‌کند.
شرکت مپنا نخستین متقاضی این طرح بود که کار خود را در این خصوص آغاز کرده و در حال فعالیت است؛ بنابراین همان‌طور که اشاره شد موضوع فعالیت این صندوق‌ها، جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و اختصاص وجوه جمع‌آوری شده به‌منظور ساخت و رساندن به مرحله بهره‌برداری پروژه مورد نظر صندوق، مطابق طرح توجیهی مصوب مجمع صندوق است.
بازار‌گردان متعهد است که حجم مشخصی از تقاضای خریدوفروش را در هر روز، طبق ضوابط تعیین شده پاسخگو باشد
این صندوق‌ها به‌منظور انجام پروژه مورد نظر خود در چارچوب اساسنامه و با رعایت مقررات، یک شرکت سهامی خاص به نام «شرکت پروژه» تأسیس می‌کند که آن شرکت، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره‌برداری تبدیل به یک شرکت سهامی عام شده و در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرش و قابل معامله می‌شود. پس از ساخت پروژه و با تبدیل به سهامی عام شدن و عرضه شدن سهام شرکت، پروژه فعالیت صندوق پایان پذیرفته، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه منتقل شده و به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.
مراحل فعالیت صندوق پروژه به ترتیبی است که در ادامه می‌خوانید
- تهیه طرح توجیهی پروژه و تعیین ارکان
- دریافت مجوز تأسیس از سازمان
- ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها
- دریافت مجوز فعالیت از سازمان
- تأسیس صندوق و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری
- تأسیس شرکت پروژه و اجرای پروژه از محل منابع صندوق
- اتمام پروژه و تبدیل شرکت پروژه به سهامی عام
- تصفیه یا تبدیل صندوق
صندوق زمین و ساختمان
صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان ازجمله نهادهای مالی هستند که براساس بند هـ ماده ۱ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، با مجوز از سازمان بورس در قالب یک شخصیت حقوقی مستقل از ارکان خود تأسیس می‌شوند. این نوع نهاد مالی با کمک به انبوه‌سازی و افزایش ظرفیت تولیدی در بخش مسکن و درنهایت پاسخگویی به تقاضای ایجاد شده در این بخش، ضمن فراهم آوردن امکان مشارکت عمومی با سرمایه‌های کوچک در این بخش، به رونق دیگر صنایع مرتبط با مسکن کمک قابل‌توجهی می‌کنند.
در واقع صندوق‌های زمین و ساختمان با هدف جذب منابع مالی برای پروژه‌های ساختمانی شکل گرفته و افزون بر وام، گزینه جدیدی را برای تامین منابع مورد نیاز پیش روی سازندگان قرار می‌دهد.
صندوق‌های جسورانه بورسی در قالب یک هلدینگ تشکیل می‌شوند که زیرمجموعه آن شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرند. این صندوق‌ها در ازای سهام با آن شرکت‌ها شریک می‌شوند و حتی در نحوه حساب‌وکتاب‌ها و نقلوانتقال پول نیز نقش مهمی دارند
یکی از اهداف مهم طراحی نهادهای مالی مذکور آن است که با اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های زمین و ساختمان، قدرت خرید دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری در برابر افزایش قیمت زمین یا ساختمان در منطقه اجرای پروژه تا حد زیادی حفظ می‌شود؛ همچنین به‌خاطر پیش‌بینی ارکان اداره‌کننده و نظارت تخصصی مورد نیاز در اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان و نیز نظارت سازمان بورس در اجرای صحیح مقررات تدوین‌شده، سرمایه‌گذاران با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
بازار‌گردان در این صندوق ها متعهد است که حجم مشخصی از تقاضای خریدوفروش را در هر روز، طبق ضوابط تعیین شده پاسخگو باشد.
درنهایت برای افزایش شفافیت و آگاهی سرمایه‌گذاران، آن‌چنان‌که در مقررات پیش‌بینی شده است؛ اطلاعات مربوط به پیشرفت کار و وضعیت پروژه در دوره‌های مشخص- سه ماه یک‌بار- از طریق تارنمای صندوق به اطلاع عموم خواهد رسید. براساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید و اصلاحات صورت گرفته در ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه درآمدهای صندوق‌های مذکور و درآمدهای حاصل از نقلوانتقال و صدور و ابطال از مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش‌افزوده معاف است که این موضوع عامل مهمی برای تشویق به راه‌اندازی و سرمایه‌گذاری در این حوزه است.
درمجموع صندوق‌های زمین و ساختمان با هدف جمع‌آوری وجوه از متقاضیان سرمایه‌گذاری و ساخت پروژه ساختمانی مندرج در امیدنامه صندوق از محل وجوه مذکور و سپس فروش واحدهای ساختمانی پروژه یاد شده و درنهایت تقسیم عواید ناشی از این فعالیت بین سرمایه‌گذاران تأسیس شده‌اند. در این خصوص، تلاش می‌شود پروژه ساختمانی در زمان و با هزینه پیش‌بینی‌شده در طرح توجیهی پیوست امیدنامه، به اتمام رسد. واحدهای ساختمانی صندوق با رعایت مقررات، مطابق رویه‌ای که به تأیید سازمان می‌رسد، فروخته یا پیش‌فروش خواهند شد.
مراحل فعالیت صندوق زمین و ساختمان به ترتیب در ادامه اشاره شده است.
- تهیه طرح توجیهی ساخت و تعیین ارکان
- دریافت مجوز تأسیس از سازمان
- ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها
- دریافت مجوز فعالیت از سازمان
- تأسیس صندوق و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری
- ساخت پروژه و فروش واحدها
- توزیع سود حاصل بین سرمایه‌گذاران
صندوق سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان مسکن نگین نمونه‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان در بورس است که تاکنون ۲۷ میلیون از واحدهای آن به سرمایه‌گذاران واگذار شده است.
صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه
سرمایه‌گذاری جسورانه(Venture Capital) یک مدل سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بلندمدت است، در واقع این نوع سرمایه‌گذاری منبع بسیار مهمی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک هستند که دسترسی مناسب به منابع مالی ندارند و عمدتاً از ریسک بالا و به‌تبع آن از بازدهی مورد انتظار بالایی نیز برای سرمایه‌گذار برخوردارند. صندوق‌های جسورانه از زمان تشکیل ایده تا انتهای پروژه، منابع مالی را تأمین می‌کنند.
صندوق‌های جسورانه بورسی در قالب یک هلدینگ تشکیل می‌شوند که زیرمجموعه آن شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرند. این صندوق‌ها در ازای تصاحب درصدی از سهام با آن شرکت‌ها شریک می‌شوند و حتی در نحوه مدیریت دارایی ها و وجوه نقد و نقلوانتقال پول نیز نقش مهمی دارند.
هدف از تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه، جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های در شرف تأسیس یا نوپای دارای پتانسیل رشد زیاد و سریع با هدف کسب بیشترین بازده اقتصادی ممکن در برابر پذیرش ریسک بالا است. علاوه بر کسب بازدهی از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در این زمینه، کمک به رشد اقتصادی، کارآفرینی، ایجاد اشتغال و توسعه فن‌آوری از دیگر اهداف صندوق به‌حساب می‌آیند. در راستای هدف یاد شده، صندوق منابع مالی را جمع‌آوری کرده و در اوراق در مالکیت اشخاص حقوقی با توجه به موضوع فعالیت و به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یاد شده از طریق تملک خرد یا مدیریتی، سرمایه‌گذاری می‌کند.
ایجاد این صندوق سبب خواهد شد که بخشی از سرمایه‌گذاران حقوقی یا حقیقی که دارای منابع مالی زیادی هستند، بتوانند پرتفوی خود را با حضور در سرمایه‌گذاری صنایع نوظهور و فن‌آوری‌های پیشرفته تنوع بخشند. صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد که بدون درگیر شدن در چالش‌ها و پیچیدگی‌های صنعت سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر از مزایا و منافع آن برخوردار شوند.
سرمایه‌گذاری در این صندوق با ریسک بسیار زیادی همراه است که ناشی از ماهیت این‌گونه سرمایه‌گذاری است. البته، تمهیدات لازم به‌عمل آمده است تا سرمایه‌گذاری‌های این صندوق سودآور باشد، ولیکن هیچ تضمینی در خصوص سود یا اصل سرمایه وجود ندارد. ممکن است در اثر کاهش ارزش خالص دارایی‌های صندوق، سرمایه‌گذار در موقع فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود، مبلغی دریافت كند كه از مبلغ پرداختی وی هنگام پذیره‌نویسی یا خرید واحدهای سرمایه‌گذاری بسیار کمتر باشد.