دوشنبه 10 دی 1397

هر آنچه باید درباره انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدانید

صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یکی از مهم‌ترین سازوکارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند که شرایط سرمایه‌گذاری در بازار را از نظر ریسک و بازده برای سرمایه‌گذاران مختلف به‌ویژه برای افراد مبتدی مساعدتر می‌کنند. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ایفای نقش واسطه مالی، سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل کرده و در این رهگذر مزایای متعددی را هم برای بازار سرمایه و هم برای سرمایه‌گذار فراهم می‌کنند. صندوق‌های مذکور از یک‌سو با ارائه راهکار مناسب برای رشد کمی، کیفی و کمک به توسعه پایدار بازار سرمایه و تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، ورود افراد غیرحرفه‌ای را به بازار تسهیل می‌کند و از سوی دیگر این امکان را پدید می‌آورند که از طریق تشکیل سبد متنوعی از دارایی‌ها که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود هستند، ضمن کسب بازدهی مناسب، ریسک سرمایه‌گذاران را نیز کاهش دهند.

 

درمجموع صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به امکانات و توانایی‌هایی که در اختیار دارند، تلاش می‌کنند که سرمایه‌گذاری در بازار را جذاب‌تر کرده و فرصت‌ها و انتخاب‌های بیشتری را با ریسک کمتر و بازدهی بالاتر برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند. تنوع صندوق‌ها متناسب با خواسته ها و انتظارات سرمایه‌گذاران گوناگون ازجمله مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. در حال حاضر بیش از ۱۰۰ صندوق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران فعال است؛ اما در یک تقسیم‌بندی کلی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در قالب هشت گروه اصلی دسته بندی می ‏شوند:

۱- صندوق‌ سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت
۲- صندوق‌ سرمایه‌گذاری در سهام
۳- صندوق‌ سرمایه‌گذاری مختلط
۴- صندوق‌ سرمایه‌گذاری شاخصی
۵- صندوق قابل معامله‌(ETF)
۶- صندوق‌های نیکوکاری
۷- صندوق‌های تأمین مالی
۸- صندوق‌های اختصاصی بازارگردان

۱- صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت

صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بازدهی معقول با حداقل ریسک ممکن را نصیب سرمایه‌گذاران خود می ‏کنند و افرادی که واحدهای این صندوق‌ها را خریداری می‏کنند‏، در واقع سرمایه‌گذارانی کم ریسک هستند که انتظار دارند بازدهی مثبت ‌ را به دست آورند. به همین علت مدیران این صندوق‌های سرمایه‌گذاری منابع مالی حاصل از فروش واحدهای این صندوق‌ها را عمدتاً به خرید اوراق بهادار بسیار کم ریسک مثل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اوراق خزانه و... اختصاص می ‏دهند تا بتوانند سود قابل قبولی برای سرمایه‌گذاران محقق کنند.

با توجه به اینکه مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، اغلب در اوراق مشارکت و اوراق اجاره سرمایه‌گذاری کرده‌اند، درصورتی‌که در امیدنامه این صندوق‌ها، تقسیم سود اوراق اجاره و مشارکت درج شده باشد، می‌توانند در طول سال به‌طور مستمر سودهای نقدی دریافتی را بین واحدهای صندوق تقسیم کنند و اگر در امیدنامه، تقسیم سودها به سرمایه‌گذاران ذکر نشده باشد، سودهای دریافتی از اوراق مشارکت و اجاره به ارزش دارایی صندوق افزوده خواهد شد و سرمایه‌گذاران در این نوع صندوق‌های با درآمد ثابت از رشد بالاتر ارزش دارایی‌هایشان(NAV) منتفع می‌شوند.

لازم به ذکر است که صندوق‌های با درآمد ثابت دارای ضامن نقد شوندگی و ضامن جبران خسارت احتمالی هستند و بنابراین پیش‌بینی‌های لازم برای پرداخت سود و همچنین اصل سرمایه افراد در این صندوق‌ها انجام می‌شود.

براساس آمار منتهی به مرداد ۱۳۹۷ تعداد صندوق‌های با درآمد ثابت حدود ۷۱ صندوق و ارزش روز دارایی‌های آن‌ها برابر با ۱۴۲ هزار میلیارد تومان است، همچنین حدود دو میلیون و ۱۴۴ هزار نفر از افراد حقیقی و حقوقی در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سیاست تخصیص دارایی‌ها در صندوق‌های با درآمد ثابت
شرح دارایی سهام دارایی اوراق با درآمد ثابت
صندوق‌های با درآمد ثابت حداقل ۵ درصد و حداکثر ۳۰ درصد حداقل ۷۰ درصد و حداکثر ۹۵ درصد

۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام

صندوق‌های سهام به صندوق‌هایی اطلاق می‌شوند که بر اساس شرایط درج شده در اساس نامه و امیدنامه خود حداقل ۷۰ درصد ترکیب دارایی‌های خود را در سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس یا بازار اول فرابورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. این صندوق‌ها در ایران با توجه به تعداد واحدهایی که مجاز به انتشار هستند، به دو دسته بزرگ و کوچک تقسیم‌بندی می‌شوند. در صندوق‌های کوچک‌ تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری قابل‌انتشار حداقل پنج هزار و حداکثر ۵۰ هزار واحد سرمایه‌گذاری و در نوع بزرگ‌، این ارقام بین ۵۰ هزار و ۵۰۰ هزار واحد سرمایه‌گذاری بوده و ارزش اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری در ابتدای آغاز بکار صندوق معادل یک‌میلیون ریال است.

همان‌طور که پیش از این بیان ‌شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام حداقل ۷۰ درصد منابع مالی خود را در سهام شرکت‏ها سرمایه‌گذاری می‏کنند؛ بنابراین ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های با درآمد ثابت بیشتر و همچنین احتمال کسب بازدهی بالاتر در این نوع صندوق ها نیز بیشتر است. این مدل سرمایه گذاری مناسب افرادی است که دارای قدرت ریسک‌پذیری بالاتری بوده، دید بلندمدت به سرمایه گذاری خود داشته و درعین‌حال تخصص یا فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری در بورس را ندارند. لازم است بدانید که صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی در استراتژی سرمایه‌گذاری خود با یکدیگر متفاوت هستند و ممکن است محافظه‌کارانه، میانه‌رو یا تهاجمی باشند.

برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها توصیه می‌شود حتماً به امید‌نامه شرکت مراجعه کرده تا از استراتژی‌های آن‌ها و ابزارهایی که در آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ مطلع شوید.

البته با گذشت زمان هرچه عملکرد صندوق موفق‌تر بوده و سودآوری بیشتری داشته باشد، ارزش واحدهای آن صندوق هم افزایش پیدا می‏کند و در مقابل اگر صندوق عملکرد مناسبی نداشته باشد، ممکن است ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق رشد مناسبی نداشته و حتی کاهش هم داشته باشد.

گفتنی است براساس آمار منتهی به مرداد ۱۳۹۷ تعداد صندوق‌های سهامی حدود ۷۰ صندوق و ارزش روز مجموع دارایی‌های آن‌ها در مجموع برابر با یک هزار و ۲۵۲ میلیارد تومان است، همچنین حدود ۱۱ هزار و ۶۰۲ نفر از افراد حقیقی و حقوقی در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سیاست تخصیص دارایی‌ها در صندوق‌های سهامی
شرح دارایی سهام دارایی اوراق با درآمد ثابت
صندوق‌های سهامی حداقل ۷۰ درصد حداکثر ۳۰ درصد

۳- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط

همان‌طور که اشاره شد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به نوع دارایی‌های تحت مالکیت طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از آنان در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند، از این رو صندوق سهامی نامیده می‌شوند؛ برخی دیگر اکثر وجوه خود را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کرده و صندوق با درآمد ثابت نامیده می‌شوند و تعدادی نیز در سهام و اوراق با درآمد ثابت به نسبت تقریباً مساوی سرمایه‌گذاری می‌کنند، صندوق مختلط نامیده می‌شوند. نسبت دارایی‌ سهام و اوراق با درآمد ثابت صندوق‌های مختلط ممکن است در طول زمان تغییر یابد، اما عمدتاً این نسبت حداقل ۴۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد سهام است و مابقی شامل اوراق با درآمد ثابت است.

در حقیقت صندوق‌های مختلط این امکان را برای سرمایه‌گذاران به وجود می‌آورند تا با سرمایه‌گذاری در آن‌ها بتوانند از مزایای تنوع‌بخشی نیز بهره‌مند شوند.

این صندوق‌ها اغلب بازده بالاتری از صندوق‌های بازار پول (صندوق ها یا سپرده های بانکی) و صندوق‌های با درآمد ثابت کسب می‌کنند، اما به‌طورکلی رویکرد محافظه‌کارانه خود را حفظ کرده و حدود نیمی از دارایی را در اوراق با ریسک پایین سرمایه‌گذاری می‌کنند. در واقع می توان صندوق های مختلط را حد میانی سرمایه گذاری به لحاظ ریسک و بازده احتمالی مورد انتظار دانست.

ریسک این صندوق‌ها نیز نسبت به صندوق‌های سهامی کمتر است. همچنین این صندوق‌ها مزایای اوراق سهام و درآمد ثابت را توأمان دارند؛ بدین معنی که پتانسیل کسب بازده بالاتر به‌وسیله سهام و نوسانات قیمتی کمتر به‌وسیله اوراق با درآمد ثابت را فراهم می کنند. گفتنی است در صورت افت بازار، سرمایه‌گذاران در صندوق‌های مذکور به دلیل ترکیب اوراق با درآمد ثابت و سهام، زیانی کمتری از صندوق‌های سهامی متحمل می‌شوند و در صورت رشد بازار سهام، بازدهی بالاتر از صندوق های درآمد ثابت برای سرمایه گذاران را کسب خواهد کرد.

بد نیست بدانید براساس آمار منتهی به مرداد ۱۳۹۷ تعداد صندوق‌های مختلط حدود ۲۰ صندوق و ارزش روز دارایی‌های آن‌ها برابر با ۸۰۵ میلیارد تومان است، همچنین حدود ۱۷ هزار و ۷۶۲ نفر از افراد حقیقی و حقوقی در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سیاست تخصیص دارایی‌ها در صندوق‌های مختلط
شرح دارایی سهام دارایی اوراق با درآمد ثابت
صندوق‌های مختلط حداقل ۴۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد حداقل ۴۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد

۴- صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی

هدف صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص (Index fund) انطباق پرتفوی سرمایه‌گذاری با شاخص بازار سهام است. یک صندوق سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، الزاماً منابع خود را براساس الگوی تعیین‌ شده برای یکی از شاخص‌های موجود در بازار، سرمایه‌گذاری می‌کند و تقریباً هیچ نوع معاملات آتی انجام نمی‌دهد. شاخص مذکور می‌تواند شاخص کل یا یکی دیگر از شاخص‌های بازار سهام باشد. در این صندوق‌ها تنها زمانی خریدوفروش سهام ضرورت می‌یابد که وجهی به‌واسطه ورود سرمایه‌گذار جدید اضافه یا به دلیل خروج یک سرمایه‌گذار کم شود. مزیت اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر شاخص، هزینه‌های نسبتاً پایین آن‌ و حذف ریسک مدیریت صندوق‌ است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی هدفشان پیروی از یک شاخص مبنا است که در آن مدیران صندوق در تلاش‌اند تا سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و اوزان متناسب با یک شاخص مبنا را تشکیل دهند تا بر این اساس عملکردی مشابه با عملکرد آن شاخص داشته باشند. در این نوع از صندوق‌ها نقش مدیریت، یک نقش غیرفعال است و تنها در راستای انطباق ترکیب وزن اوراق موجود در سبد با شاخص مبنا تلاش‌هایی صورت می‌گیرد.

ایده شکل‌گیری صندوق‌های شاخصی برگرفته از فرضیه بازار کارا(Efficient Market Hypothesis) است. در یک بازار کارا اطلاعاتی، اگر انتظارات و اطلاعات همه مشارکت‌کنندگان در بازار به‌خوبی توسط قیمت‌ها منعکس شود، تغییر قیمت‌ها غیرقابل‌پیش‌بینی هستند، لذا نمی‌توان بدون متحمل شدن هزینه و ریسک اضافی، بازده بالاتری از شاخص بازار به دست آورد. این ایده باعث شد تا برای اولین بار فردی به نام جان بوگل(John Bogle) اولین صندوق شاخصی با هدف پیروی از شاخص S&P500 را طراحی کند و با تأسیس مجموعه صندوق‌های شاخصی ونگارد(Vanguard) امروزه به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری در جهان تبدیل شده است.

۵- صندوق قابل معامله(ETF)

صندوق ETF یا Exchange Tradable Found یک صندوق از دارایی‌های متنوع است که درست مانند سهام معمولی در بورس معامله می‌شود؛ یعنی شما در هر زمان که دوست داشته باشید می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را بخرید، یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهایETF، پول خود را در اختیار صندوقی قرار می‌دهید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند تا با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار، سود کسب کند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (ETF) یک نوع صندوق سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود که واحدهای آن در طول روز همانند سهام در بازار معامله می‌شود و ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند.

این نوع صندوق‌ها بیش از ۲۰ سال است که به بازار معرفی‌شده‌اند و در طول دهه گذشته رشد چشمگیری تجربه کردند. اولین ETF در سال ۱۹۹۳ با نام اسپایدر (SPDR)به بازار معرفی شد که به‌قصد پیروی از شاخص S&P500 طراحی‌ شده است.

همان‌طور که ذکر شد این صندوق‌ها ساختاری شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند، اما برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که فقط با قیمت تعیین شده در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آن‌ها را خریدوفروش کرد، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی بالای آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت مالیاتی بالقوه و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این نوع صندوق‌های قابل معامله است.

البته این نوع صندوق‌ها محدودیت هایی نیز دارند. از جمله به دلیل اینکه مانند سهام معامله می‌شوند، این امکان وجود دارد که واحدها قبل از ناپدیدی آربیتراژ و برقراری تعادل، به قیمت‌های متفاوت از NAV معامله شوند.

درETF‌ها رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده‌ و رکن جدیدی به‌عنوان بازارگردان، زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم کرده و در صورت نبود فروشند یا خریدار موظف به عرضه یا خرید واحدهای صندوق است. صندوق‌های قابل معامله در بورس یا ETF به سه دسته سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع صندوق علاوه بر استراتژی معاملاتی آن‌ها که از نام آن‌ها مشخص است، در کارمزد خریدوفروش آن‌ها است.

۶- صندوق‌های نیکوکاری

صندوق‎‎های نیکوکاری یکی از شیوه‎‎های نیکوکارانه است که در آن‌ها ضمن حفظ اصل سرمایه، به سرمایه‎‎گذاری مولد می‎‎انجامد و به توسعه بازار سرمایه و بازار کسب و کار در جامعه کمک می‎‎کند و عواید آن‌ها به صورت هدفمند صرف نیازمندان واقعی جامعه می‎‎شود.

صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری نیکوکاری از مصادیق صندوق‌های سرمایه‌گذاری در قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، محسوب شده و طبق ماده ۲ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید نزد سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور به ثبت می‌رسند. این صندوق‌‌ها مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت می‌‌کنند. دوره فعالیت آن‌ها از تاریخ قید شده در مجوز فعالیت شروع‌شده و از تاریخ ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها به مدت سه سال ادامه می‌یابد. این مدت مطابق اساسنامه صندوق قابل تمدید است.

مشارکت در امور نیکوکاری از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق‌های نیکوکاری نسبت به مشارکت انفرادی مزیت‌هایی دارد. نخست سرمایه‌های اندک نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، در امور نیکوکاری یاد شده مشارکت کرده و صندوق با تجمیع این سرمایه‌ها می‌تواند اثر قابل‌توجهی در پیشبرد اهداف نیکوکارانه مذکور داشته باشد. ثانیاً سرمایه‌گذاران بسته به سلیقه خود می‌توانند به حالت‌های مختلف مندرج در امید نامه، در امور نیکوکارانه یاد شده مشارکت کنند. مثلاً اشخاص نیکوکار می‌توانند اصل سرمایه را برای خود حفظ و حتی بخشی از منافع را به خود اختصاص و باقیمانده منافع حاصل را صرف امور نیکوکارانه کنند. حتی اگر شخص نیکوکار تمایل داشته باشد می‌تواند اصل سرمایه را نیز به امور نیکوکارانه اختصاص دهد.

ساختار صندوق‌های نیکوکاری به‌گونه‌ای طراحی‌شده که از مصرف منافع صندوق در امور نیکوکاری، اطمینان زیادی حاصل شود، ارکان نظارتی نظیر متولی و حسابرس صندوق بر این امر نظارت دارند درحالی‌که عملیات اجرایی توسط شخص دیگری تحت عنوان مدیر سرمایه گذاری صورت می‌پذیرد. علاوه بر این در دوره‌های کوتاه‌مدت، گزارش نحوه صرف منافع اختصاصی در امور نیکوکارانه تهیه و مورد رسیدگی قرار گرفته و از طریق تارنمای صندوق به اطلاع عموم می‌رسد.

این گزارش علاوه بر گزارش عملکرد صندوق و صورت‌های مالی آن است و باعث می‌شود تا شفافیت عملکرد صندوق افزایش‌یافته که نظارت همگانی را به دنبال خواهد داشت.

۷- صندوق‌های تامین مالی

همان‌طور که می‌دانید از مهم‌ترین دلایل توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری، ایجاد امکان بهره‌مندی از مزایای اقتصادی ناشی از صرفه‌جویی نسبت به مقیاس، مدیریت حرفه‌ای، افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک‌های غیرسیستماتیک است. در راستای توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در انواع گوناگون در بازار سرمایه تعریف ‌شده که چند نوع آن، به‌منظور تأمین مالی ایجاد شده‌اند. «صندوق‌های پروژه»، «صندوق‌های زمین و ساختمان» و «صندوق‌های جسورانه» از این نوع هستند. در ادامه بیشتر درباره این صندوق‌ها توضیح می‌دهیم.

صندوق پروژه

صندوق پروژه، صندوقی است که در اجرای پروژه‌ها نقش دارد و به‌طور عملی و تخصصی به بحث طرح‌های اقتصادی گوناگون می‌پردازد. در رابطه با این صندوق باید گفت که تنها آن بخش از صندوق پروژه که به‌عنوان ابزار مالکیت است یا بخش Equity از محل انتشار واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق، تأمین مالی می‌کند.

شرکت مپنا نخستین متقاضی این طرح بود که کار خود را در این خصوص آغاز کرده و در حال فعالیت است؛ بنابراین همان‌طور که اشاره شد موضوع فعالیت این صندوق‌ها، جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و اختصاص وجوه جمع‌آوری شده به‌منظور ساخت و رساندن به مرحله بهره‌برداری پروژه مورد نظر صندوق، ‌مطابق طرح توجیهی مصوب مجمع صندوق ‌است.

این صندوق‌ها به‌منظور انجام پروژه مورد نظر خود در چارچوب اساسنامه و با رعایت مقررات، یک شرکت سهامی خاص به نام «شرکت پروژه» تأسیس می‌کند که آن شرکت، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره‌برداری تبدیل به یک شرکت سهامی عام شده و در بورس یا بازار خارج از بورس پذیرش و قابل معامله می‌شود. پس از ساخت پروژه و با تبدیل به سهامی عام شدن و عرضه ‌شدن سهام شرکت، ‌پروژه فعالیت صندوق پایان پذیرفته، تمامی دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت‌ پروژه منتقل ‌شده و به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.

مراحل فعالیت صندوق پروژه به ترتیبی است که در ادامه می‌خوانید

۱- تهیه طرح توجیهی پروژه و تعیین ارکان
۲- دریافت مجوز تأسیس از سازمان
۳- ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها
۴- دریافت مجوز فعالیت از سازمان
۵- تأسیس صندوق و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری
۶- تأسیس شرکت ‍پروژه و اجرای پروژه از محل منابع صندوق
۷- اتمام پروژه و تبدیل شرکت پروژه به سهامی عام
۸- تصفیه یا تبدیل صندوق

صندوق زمین و ساختمان

صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان از جمله نهادهای مالی هستند که براساس بند هـ ماده ۱ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، با مجوز از سازمان بورس در قالب یک شخصیت حقوقی مستقل از ارکان خود تأسیس می‌شوند. این نوع نهاد مالی با کمک به انبوه‌سازی و افزایش ظرفیت تولیدی در بخش مسکن و در نهایت پاسخگویی به تقاضای ایجاد شده در این بخش، ضمن فراهم آوردن امکان مشارکت عمومی با سرمایه‌های کوچک در این بخش، به رونق دیگر صنایع مرتبط با مسکن کمک قابل‌توجهی می‌کنند. در واقع صندوق‌های زمین و ساختمان با هدف جذب منابع مالی برای پروژه‌های ساختمانی شکل گرفته و افزون بر وام، گزینه جدیدی را برای تامین منابع مورد نیاز پیش روی سازندگان قرار می‌دهد.

یکی از اهداف مهم طراحی نهادهای مالی مذکور آن است که با اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های زمین و ساختمان، قدرت خرید دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری در برابر افزایش قیمت زمین یا ساختمان در منطقه اجرای پروژه تا حد زیادی حفظ می‌شود؛ همچنین به‌خاطر پیش‌بینی ارکان اداره‌کننده و نظارت تخصصی مورد نیاز در اساسنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان و نیز نظارت سازمان بورس در اجرای صحیح مقررات تدوین‌شده، سرمایه‌گذاران با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.

بازار‌گردان در این صندوق ها متعهد است که حجم مشخصی از تقاضای خریدوفروش را در هر روز، طبق ضوابط تعیین ‌شده پاسخگو باشد.

درنهایت برای افزایش شفافیت و آگاهی سرمایه‌گذاران، آن‌چنان‌که در مقررات پیش‌بینی‌ شده است؛ اطلاعات مربوط به پیشرفت کار و وضعیت پروژه در دوره‌های مشخص- سه ماه یک‌بار- از طریق تارنمای صندوق به اطلاع عموم خواهد رسید. براساس قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید و اصلاحات صورت گرفته در ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، کلیه درآمدهای صندوق‌های مذکور و درآمدهای حاصل از نقل‌و‌انتقال و صدور و ابطال از مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش‌افزوده معاف است که این موضوع عامل مهمی برای تشویق به راه‌اندازی و سرمایه‌گذاری در این حوزه است.

درمجموع صندوق‌های زمین و ساختمان با هدف جمع‌آوری وجوه از متقاضیان سرمایه‌گذاری و ساخت پروژه ساختمانی مندرج در امیدنامه صندوق از محل وجوه مذکور و سپس فروش واحدهای ساختمانی پروژه یاد شده و درنهایت تقسیم عواید ناشی از این فعالیت بین سرمایه‌گذاران تأسیس شده‌اند. در این خصوص، تلاش می‌شود پروژه ساختمانی در زمان و با هزینه پیش‌بینی‌شده در طرح توجیهی پیوست امیدنامه، به اتمام رسد. واحدهای ساختمانی صندوق با رعایت مقررات، مطابق رویه‌ای که به تأیید سازمان می‌رسد، فروخته یا پیش‌فروش خواهند شد.

مراحل فعالیت صندوق زمین و ساختمان به ترتیب در ادامه اشاره شده است.

۱- تهیه طرح توجیهی ساخت و تعیین ارکان
۲- دریافت مجوز تأسیس از سازمان
۳- ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها
۴- دریافت مجوز فعالیت از سازمان
۵- تأسیس صندوق و فروش واحدهای سرمایه‌گذاری
۶- ساخت پروژه‌ و فروش واحدها
۷- توزیع سود حاصل بین سرمایه‌گذاران

صندوق ‌سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان مسکن نگین نمونه‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان در بورس است که تاکنون ۲۷ میلیون از واحدهای آن به سرمایه‌گذاران واگذار شده است.

صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه

سرمایه‌گذاری جسورانه(Venture Capital) یک مدل سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا نظیر استارت‌آپ‌ها(StartUp) و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بلندمدت است، در واقع این نوع سرمایه‌گذاری منبع بسیار مهمی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کوچک هستند که دسترسی مناسب به منابع مالی ندارند و عمدتاً از ریسک بالا و به‌تبع آن از بازدهی مورد انتظار بالایی نیز برای سرمایه‌گذار برخوردارند. صندوق‌های جسورانه از زمان تشکیل ایده تا انتهای پروژه، منابع مالی را تأمین می‌کنند.

صندوق‌های جسورانه بورسی در قالب یک هلدینگ تشکیل می‌شوند که زیرمجموعه آن شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌گیرند. این صندوق‌ها در ازای تصاحب درصدی از سهام با آن شرکت‌ها شریک می‌شوند و حتی در نحوه مدیریت دارایی ها و وجوه نقد و نقل‌وانتقال پول نیز نقش مهمی دارند.

هدف از تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه، جمع‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های در شرف تأسیس یا نوپای دارای پتانسیل رشد زیاد و سریع با هدف کسب بیشترین بازده اقتصادی ممکن در برابر پذیرش ریسک بالا است. علاوه بر کسب بازدهی از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در این زمینه، کمک به رشد اقتصادی، کارآفرینی، ایجاد اشتغال و توسعه فن‌آوری از دیگر اهداف صندوق به‌حساب می‌آیند. در راستای هدف یاد شده، صندوق منابع مالی را جمع‌آوری کرده و در اوراق در مالکیت اشخاص حقوقی با توجه به موضوع فعالیت و به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یاد شده از طریق تملک خرد یا مدیریتی، سرمایه‌گذاری می‌کند.

ایجاد این صندوق سبب خواهد شد که بخشی از سرمایه‌گذاران حقوقی یا حقیقی که دارای منابع مالی زیادی هستند، بتوانند پرتفوی خود را با حضور در سرمایه‌گذاری صنایع نوظهور و فن‌آوری‌های پیشرفته تنوع بخشند. صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد که بدون درگیر شدن در چالش‌ها و پیچیدگی‌های صنعت سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر از مزایا و منافع آن برخوردار شوند.

سرمایه‌گذاری در این صندوق با ریسک بسیار زیادی همراه است که ناشی از ماهیت این‌گونه سرمایه‌گذاری است. البته، تمهیدات لازم به‌عمل ‌آمده است تا سرمایه‌گذاری‌های این صندوق سودآور باشد، ولیکن هیچ تضمینی در خصوص سود یا اصل سرمایه وجود ندارد. ممکن است در اثر کاهش ارزش خالص دارایی‌های صندوق، سرمایه‌گذار در موقع فروش واحدهای سرمایه‌گذاری خود، مبلغی دریافت كند كه از مبلغ پرداختی وی هنگام پذیره‌نویسی یا خرید واحدهای سرمایه‌گذاری بسیار کمتر باشد.

۸- صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردان

صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی یکی از تجربه‌‌های موفق در حوزه سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف است. هدف صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی جمع‌‌آوری سرمایه از سرمایه‌گذاران و خریدوفروش اوراق بهادار در چارچوب تعهدات بازارگردانی آن اوراق مطابق امیدنامه و کسب منافع از این محل است.

صندوق‌های اختصاصی بازارگردان در بلندمدت، کمک شایانی برای دوری از نوسانات شدیدی که هر از گاهی شاهد آن در بازار سرمایه هستیم، خواهند بود. هدف بازارگردان این است که همواره سهام را متعادل نگه دارد و صف خریدوفروش را از بین برده و قیمت سهام را به‌سوی ارزش ذاتی‌اش سوق دهد که این ارزش ذاتی بر مبنای تنظیم عایدات آتی سهام شرکت به دست می‌آید؛ بنابراین صندوق بازارگردانی از صف‌های خریدوفروش بی‌مورد و معامله نشدن سهم در این مواقع جلوگیری و به روان شدن معاملات، افزایش نقدشوندگی و جلوگیری از دست‌کاری قیمت سهام به دست برخی سودجویان بازار جلوگیری می‌کند.

امکان تأمین حداکثر ۷۰ درصد از سرمایه صندوق به‌صورت سهام و حق‌تقدم موضوع عملیات بازارگردانی جهت تأسیس صندوق و همچنین در زمان فعالیت، به حداقل رساندن کارمزد و هزینه‌های معاملات سهام پرتفوی صندوق به‌واسطه معافیتهای در نظر گرفته‌شده برای کارمزد معاملات صندوق، کاهش محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق از نگاه اساسنامه صندوق و در اختیار قراردادن ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات از مهم‌ترین مزایای این صندوق‌هاست.

مطابق ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، نقل‌وانتقال اوراق بهادار بازارگردانی بازارگردانان دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار در بورس و فرابورس از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف است.

صندوق‌های مذکور با اخذ مجوز از سازمان بورس، مجوز معامله‌گری و بازارگردانی را دریافت می‌کنند و این صندوق‌ها طبق مقررات عضو اتاق پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه خواهند شد.

سقف کارمزدهای شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه از معاملات صندوق‌های مذکور ۲۰ درصد سقف معاملات معمول اوراق بهادار در هر معامله تعیین می‌شود.