قراردادهای آتی سهام

قرارداد آتی، قراردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخصی را به قیمتی که اکنون تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند. در قراردادهای آتی، کالا یا دارایی که قرارداد آتی بر روی آن منتشر می‌شود را اصلاحاً دارایی پایه می‌گویند. معمولاً در بورس‌های دنیا دارایی‌های مختلفی از جمله محصولات کشاورزی، سهام، انواع فلزات، انواع فرآورده‌های نفتی و سایر محصولات به عنوان قرارداد آتی منتشر می‌شوند و به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌گردند. بنابراین در قرارداد آتی سهام، دارایی پایه سهام شرکت های پذیرفته شده در بازار سرمایه می باشد. مشخصات سهام که قرار داد آتی بر روی آن منتشر می گردد در اطلاعیه معاملاتی قرارداد آتی ذکر می گردد. توصیه می شود سرمایه گذاران قبل از سرمایه گذاری در این اوراق، اطلاعیه مربوط به آن را مطالعه نمایند.

تاریخچه شروع معاملات آتی

در سال ١٨۴٨ در شیکاگو تولید کنندگان گندم برای فروش محصولات خود شروع به گرفتن نوعی تعهد جهت دریافت وجه نقد خود در آینده نمودند و زمینه معاملات آتی را پایه‌ریزی کردند. به این ترتیب کشاورز از قبل می‌داند که وجه خود را دریافت می‌نماید و خریدار نیز از قیمت کالا با خبر می‌شود. این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند. اگر دلالی احساس می‌کرد نیازی به گندم ندارد، قرارداد خود را به فردی که گندم را نیاز داشت می فروخت. مشابه آن نیز تولید کننده که قصد عدم تحویل گندم را داشت مسئولیت تحویل گندم را به دیگری منتقل می‌کرد. این قراردادها با اندکی تغییرات به سرعت به ابزار حمایتی برای طرفین معامله که بازار خلاف نظر آن‌ها حرکت می‌کرد تبدیل شد. به این ترتیب زمینه شکل‌گیری قراردادهای آتی منظم و قانونمند فراهم گردید.
در ایران، معاملات اولین قرارداد آتی در بورس کالا با راه اندازی قرارداد آتی بر روی شمش طلای یک اونسی در سال ١٣٨٧ آغاز شد. در حال حاضر، قرارداد آتی سکه و زعفران در بورس کالا و قرارداد آتی سهام در بورس اوراق بهادار در حال معامله هستند.

معاملات قرارداد آتی در بورس

قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمت‌ها براساس سیستم حراج تعیین می‌گردند. همچنین با ورود معاملات آتی در بورس، این اوراق از قابلیت نقدشوندگی بیشتری برخوردار خواهند بود.بورس برای خود موقعیت معاملاتی تعیین نمی‌کند و به افراد نیز به داشتن موقعیت معاملاتی توصیه خاصی نمی‌کند. مسئولیت بورس این است که بازار معاملات آتی را سالم و نظام‌ یافته نماید.

مفهوم وجه تضمین

برای جلوگیری از امتناع طرفین از اجرای قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمتی آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. برای هر موقعیت تعهدی باز همواره باید حداقلی از سطح وجه تضمین اولیه موجود باشد این حداقل در مشخصات هر قرارداد آتی تعیین می‌شود. در صورتی که وجه تضمین پایین‌تر از این حداقل قرار گیرد، مشتری باید به منظور افزایش وجه تضمین تا سطح “وجه تضمین اولیه” اقدام نماید. در این شرایط مشتری اصطلاحاً اخطاریه وجه تضمین اولیه دریافت می‌نماید. وجه تضمینی که مشتری بعد از دریافت اخطاریه باید نزد اتاق پایاپای تودیع نماید، اصطلاحاً وجه تضمین جبرانی نامیده می‌شود.

تسویه نهایی

در صورتی که سرمایه‌گذار پس از پایان دوره معاملات قرارداد آتی سهام، همچنان دارای موقعیت تعهدی باز باشد، ملزم به تسویه فیزیکی مطابق با قرارداد خواهد بود. در این مرحله فروشنده سهام، باید سهام تعهد شده را در زمان و مکان مشخص و مطابق با استانداردهای تعیین شده در قرارداد تحویل و خریدار نیز ملزم به پرداخت وجه مورد نظر می‌باشد.

کارمزد معاملات قرارداد آتی سهام

با خرید و فروش قراردادهای آتی سهام درصدی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه گذار کسر می گردد. این اوراق معاف از مالیات می باشند. کارمزد معاملات قرارداد آتی سهام  به شرح زیر می باشد:

کارمزد خرید: ۰٫۱۰۸ درصد
کارمزد فروش: ۰٫۱۰۸ درصد