چگونگی رسیدگی به تخلفات شرکت‌های بورسی

همه سرمایه‌گذاران بازار سرمایه با هدف دریافت سود از سرمایه‌گذاری خود در بورس فعالیت می‌کنند. این سود حاصل رشد قیمت سهام و دریافت سود نقدی آن است؛ رشد قیمت سهام به متغییرهای فراوانی وابسته است که درصورت افزایش قیمت سهم، سرمایه‌گذاران منتفع خواهند شد. از جمله این متغییرها می‌توان به شرایط بازار، وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور و … اشاره کرد. دریافت سود نقدی نیز سالی یکبار بعد از برگزاری مجامع، به سهامداران تخصیص پیدا خواهد کرد.

 اما در چند سال گذشته برخی شرکت‌های بورسی، در پرداخت سود سهام خود تعلل داشته‌اند و نارضایتی سهام‌داران را به‌دنبال داشته‌اند. درنتیجه برخی از فعالان بورس نه‌تنها سود خود را به‌عنوان یک فرصت درنظر نمیگیرند بلکه از آن به‌عنوان یک تهدید یاد می‌کنند. در واقع برخی از سهامداران ترجیح می‌دهند سهام خود را قبل از برگزاری مجامع به فروش برسانند تا از این طریق خود را درگیر فرآیند پرداخت سود شرکت‌های بورسی ننمایند. از طرفی تخلفات برخی از شرکت‌های بورسی اعم از تأخیر در واریز حق تقدم و… باعث شده تا اطلاع از فرآیند رسیدگی به شکایات و تخلفات سهام‌داران خرد بسیار پراهمیت جلوه نماید؛ این موضوع بهانه‌ای شد تا در این مطلب به چگونگی رسیدگی به این تخلفات بپردازیم و راه‌کارهای قانونی و حقوقی آن را بیان کنیم.

آمارها حاکی از چیست؟

طبق گزارش‌های واحد حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار، در سال ۱۳۹۵ در حدود ۳۳۵,۳ شکایت به سازمان ارجاع داده شده که بخش عمده‌ای از این شکایات، متعلق به عدم پرداخت سود توسط ناشران بوده است. از این تعداد، ۲۶۹,۶ مورد آن مختومه اعلام شده و میانگین زمانی ثبت تا ختم شکایات، ۲۶ روز به‌طول انجامیده است. این آمارها نشان می‌دهد که برخی از فعالان بازار سرمایه با چالش جدی عدم پرداخت سود توسط شرکت‌های بورسی مواجه هستند. اما مسئله اینجاست که قوانین در این حوزه چه می‌گویند و سرمایه‌گذاران به‌منظور تسهیل روند رسیدگی به شکایات خود، ملزم به انجام چه اقداماتی هستند؟

قانون چه می‌گوید؟

طبق قانون تجارت، معمولاً ۱۰ روز قبل از برگزاری مجامع شرکت‌های بورسی، ناشران موظف هستند برای پرداخت سود نقدی، جدول زمان‌بندی را تنظیم نموده و طبق آن موظف هستند تا سود سهامداران را پرداخت کنند. از طرفی طبق ماده ۲۴۰ لایحه اصلاحی قانون تجارت، شرکت‌های بورسی باید حداکثر ظرف مدت ۸ ماه از تاریخ برگزاری مجمع، پرداخت سود را انجام دهند اما با این حال برخی از شرکت‌ به این قانون عمل نکرده و  سود را با تأخیر پرداخت می‌نمایند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که ثبت شکایات قبل از اتمام موعد قانونی، قابلیت پیگیری حقوقی ندارد. با توجه به اینکه قانون تجارت، مدیران شرکت‌های بورسی را مکلف کرده است که طبق زمان‌بندی مقرر شده، پرداخت سود نقدی را انجام دهند، درصورت تخلف و تخطی در این زمینه، طبق ماده ۹۱ و ۳۳ قانون تجارت، هیأت رئیسه و بازرسان مکلف هستند نسبت به رسیدگی به این موضوع اقدامات لازم را انجام دهند. در این میان طبق ماده ۵ و ۲۵ قانون تجارت، عدم پرداخت سود نقدی منجر به اخطار کتبی به ناشر و مدیران ارشد شده و درج در پرونده و اعلام عمومی را به‌همراه دارد. به صورت کلی طبق ماده ۱۵ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی، در صورتی‌که اوراق بهادار مبتنی بر کالا که در بورس کالا پذیرفته می‌شود، متضمن سود مصوب سررسید شده باشد، باید به‌موقع و در چهارچوب مقررات توزیع و پرداخت شود. در صورت خودداری ناشران و شکایت صاحبان اوراق بهادار یا سازمان، موضوع در هیأت داوری بازار اوراق بهادار مطرح شده و آرای صادره در این خصوص از طریق اجرای احکام دادگستری قابل اجراست.

مشکلات پرداخت سود نقدی چیست؟

برخی از سهامداران، بر این باورند که برخی از شرکت‌های بورسی سود نقدی را اعلام می‌کنند اما از پرداخت آن سرباز می‌زنند. برخی دیگر از شرکت‌ها  ادعا می‌کنند که سود به حساب واریز شده است اما در عمل سودی به حساب سهامداران واریز نمی‌کنند. برخی از شرکت‌های بورسی حتی تلفن شرکت را پاسخ نداده و کوچک‌ترین توضیحی درباره این موضوع نمی‌دهند. در چنین شرایطی معمولاً سهامداران با امور سهام شرکت‌های بورسی را تماس گرفته و پیگیر سود سهام خود می‌شوند. برخی از شرکت‌های بورسی پس از دریافت شماره حساب سهامداران، دلیل عدم واریز سود را کم بودن تعداد سهام سهام‌داران مطرح  می‌کنند و واریز آن را به چند سال بعد موکول می‌کنند. اما پس از چند ماه هنگامی که سهام‌داران به بانک مورد نظر مراجعه می‌کنند، با عدم پرداخت سود مواجه می‌شوند.

چه باید کرد؟

با توجه به اینکه سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص تخصیص به موقع سود نقدی سهام دقیق عمل می‌کند، درصورت آشکار شدن قصور شرکت‌های بورسی، هیئت داوری سود سهامداران را پرداخت می‌کند؛ اما تحقق این موضوع مستلزم انجام درست فرآیند شکایات است. در حال حاضر سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای رسیدگی درست به شکایات سهامداران، سامانه مدیریت پیگیری امور تخلفات و رسیدگی به شکایات را تحت عنوان «سمتا» راه اندازی کرده است. البته این پیگیری شکایات صرفاً در حوزه عدم یا تأخیر پرداخت سود شرکت‌های بورسی تعریف نمی‌شود بلکه هرگونه تخلف و شکایتی را که در حوزه کاری فعالان بازار سرمایه باشد، اعم از تخلفات کارگزاران، عدم دریافت حق تقدم و… پوشش می‌دهد و فعالان بازار سرمایه می‌توانند تمامی تخلفات در را از طریق این سامانه پیگیری نمایند.

قبل از هر اقدامی، فعالان بازار سرمایه باید مستندات کافی جهت شکایات تهیه و تنظیم کنند. توصیه برخی از کارشناسان بازار سرمایه بر این است که سرمایه‌گذاران با اطلاع کامل از قوانین و روند کلی فعالیت در بازار سرمایه و همچنین رصد اطلاعات از مراجع معتبر از جمله سامانه کدال و آگهی‌های منتشره، اقدام به کسب اطلاعات و مستندات نمایند. چون هنگامی‌که مستندات سهام‌داران کافی و شفاف نباشد، کارشناسان این سامانه اقدام به رد شکایت یا مختومه کردن آن می‌کنند. با توجه به این موضوع، فعالان بازار سرمایه پس از داشتن مستندات کافی درباره تخلفات شرکت بورسی مورد نظر، باید به صورت شفاف و دقیق شکایات خود را در سامانه «سمتا» ثبت کنند.

برای تحقق عینی این موضوع، سهام‌داران باید به وب سایت www.shekayat.seo.ir مراجعه و سپس در بخش طرح شکایات، ثبت شکایات اشخاص حقیقی را انتخاب کنند تا از این طریق به صفحه زیر دسترسی پیدا نمایند.

پس از تکمیل و ثبت اطلاعات، سامانه در ابتدا صحت اطلاعات ورودی را چک می‌کند و در صورت عدم وجود اشکال در اطلاعات ثبت شده، سایر صفحات فرم شکایت را به کاربر نمایش می‌دهد.

سپس کاربران باید سایر صفحات فرم که شامل اطلاعات نماینده، متشاکی، سابقه شکایت و پیوست است را تکمیل نمایند.

اطلاعات نماینده مربوط به زمانی است که سهامداران حقیقی، نیاز به فردی در قالب وکالت، ولایت، قیومیت، وصی و امین داشته باشند. اطلاعات متشاکی نیز مربوط به شخص حقوقی است که کاربران قصد شکایت از او را دارند. سابقه زمانی نیاز است که شکایت مربوطه به یک یا چند شکایت ثبت شده قبلی مرتبط باشد. در بخش پیوست نیز کاربران باید مدارک و ضمائم مورد نیاز را وارد سامانه نمایند. پس از ثبت این اطلاعات، کد رهگیری به کاربران داده می‌شود که جهت پیگیری‌های بعدی مورداستفاده قرار می‌‎گیرد.

سهام‌داران  برای پیگیری شکایات خود باید در بخش پیگیری شکایات «سمتا»، کد ملی و رهگیری خود را وارد کرده تا از این طریق از روند رسیدگی به شکایات مطلع شوند.

پس از ثبت شکایات، سامانه «سمتا» موظف است ظرف مدت زمان حداکثر یک ماه، به شکایات کاربران را رسیدگی کند.

عدم وجود قوانین کافی درباره حق تقدم

در چند سال گذشته بسیاری از شرکت‌های بورسی نیاز به تأمین سرمایه برای فعالیت‌های جاری یا پروژه‌های جدید خود را داشته‌اند؛ این موضوع باعث شده تا برخی از این شرکت‌ها، با استفاده از انباشته و آورده نقدی سرمایه خود را افزایش دهند. در چنین شرایطی سهامداران موظف هستند مبلغی را بابت خرید حق تقدم به‌حساب شرکت‌ها واریز نمایند یا درانتظار واریز حق‌تقدم‌های فروخته شده از طرف شرکت مربوطه بمانند. در چنین شرایطی ممکن است مشکلاتی موجب نارضایتی سهام‎داران شود؛ چون مبلغ محاسبه شده و زمان واریز حق تقدم مشخص نیست و در برخی از موارد این موضوع اعتراض فعالان بازار سرمایه  را به همراه خواهد داشت. در وواقع از نظر قانونی مهلت مشخصی برای واریز حق تقدم در نظر گرفته نشده است و همین موضوع باعث شده تا برخی شرکت‌های بورسی در واریز به موقع آن تعلل کنند. البته بر اساس قانون تجارت، «پس از فروش سهام جدید توسط شرکت، شرکت مدیون سهامدارانی که از حق تقدم خود استفاده نکرده‌اند، شده و دینی که تاریخ تأدیه آن به موجب قرارداد یا قانون مشخص نشده حال محسوب میشود و باید فوراً مورد تأدیه قرار بگیرد.»

 با این حال سهام‌دارانی که دچار این مشکلات شده‌اند نیز می‌توانند به وب سایت www.shekayat.seo.ir مراجعه کرده و شکایات خود را از این بستر پیگیری نمایند.

جمع‌بندی

در این مطلب تلاش شد تا دو مورد از شکایاتی که فعالان بازار سرمایه بیش‌تر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مورد بررسی قرار بگیرد و روند بررسی و پیگیری آن از طریق مراجع قانونی آشکار شود. البته برای سرمایه‌گذاران مواجه شدن با مشکلات و چالش‌های حقوقی و قانونی امری طبیعی در فعالیت‌های اقتصادی، تلقی شده و سازمان بورس و اوراق ‌بهادار برای رفع این چالش‌ها و دفاع از حقوق سهامداران خرد در بازار سرمایه، تمهیداتی را سنجیده است و پیگیر تمام شکایات فعالان بازار سرمایه از طریق وب سایت www.shekayat.seo.ir خواهد بود. قطعاً سهامداران جهت تسهیل در فرآیند بررسی شکایات باید به این روند آگاهی کامل داشته باشند تا از این طریق بتوانند آن را به بهترین نحو پیش ببرند و به حق قانونی و حقوقی خود دست یابند.