منافع و حقوق سهامداران در شرکت‌های بورسی

هر یک از سهامداران با سرمایه گذاری و خرید سهام شرکت‌های بورسی منافع و حقوقی دارند که امکان نقض آن وجود ندارد و باید از آن مطلع باشند؛ حقوق و منافعی که ناشی از مالکیت سهام شرکت‌های بورسی است در قانون تجارت کاملاً مشخص شده است و اطلاع از این حقوق و منافع ضروری بوده و می‌تواند در آینده حضور سهامداران در بازار سرمایه سودآور واقع شود. در این میان بر اساس قانون تجارت ایران هر یک از سهامداران حقوق مالی و غیر مالی دارند که در ادامه به منافعی و حقوقی که سهامداران با خرید سهام شرکت‌های بورسی دارند اشاره خواهد شد.

حقوق مالی سهامداران

سود سالیانه شرکت‌های بورسی

یکی از اولیه‌ترین منافع هر یک از سهامداران شرکت‌های بورسی، سود سالیانه شرکت‌ها است که این منافع جز حقوق مالی سهامداران به شمار می رود؛ به بیان دیگر سهامداران با خرید سهام شرکت‌های بورسی، در انتهای سال مالی می‌توانند در مجمع عمومی شرکت‌های بورسی حضور به عمل آورند و در مورد نحوه تقسیم سود سالیانه بر اساس تعداد سهمی که دارند، تصمیم گیرنده باشند. در مجامع عمومی شرکت‌های بورسی، سهامداران تخصیص میزان سود به ازای هر سهم را مشخص می‌کنند و یا در صورتی که در مجمع عمومی در این باره تصمیمی گرفته نشود، هیأت مدیره آن شرکت بورسی نحوه پرداخت را تعیین خواهد کرد و هر یک از سهامداران به ازای تعداد سهمی که دارند، سود سالیانه‌ای را دریافت می‌کنند و از این موضوع هر ساله منتفع خواهند شد. از طرفی نحوه محاسبه سود سالیانه شرکت‌های بورسی به این صورت است که سود سالیانه منهای زیان های سال های مالی قبل و اندوخته قانونی و سایر اندوخته های اختیاری، به علاوه سود قابل تقسیم سال های قبل که تقسیم نشده است، محاسبه می شود.

افزایش قیمت سهام

یکی دیگر از منافع سهامداران در شرکت‌های بورسی، افزایش قیمت سهام است و این منافع نیز به عنوان حقوق مالی سهامداران در نظر گرفته می شود؛ به عبارت دیگر قیمت سهام شرکت‌های بورسی هر روزه دست خوش تغییراتی قرار خواهد گرفت و افزایش و کاهش پیدا می‌کند. اینکه چه عواملی بر قیمت سهام شرکت‌های بورسی تأثیر گذار است، در گذشته در مطلب «۳ عامل اصلی تأثیرگذار بر قیمت سهام شرکت های بورسی» در بلاگ اشاره کردیم. هنگامی که قیمت سهام شرکت‌های بورسی بر اساس عوامل مختلف افزایش می‌یابند، سهامداران با سودآوری مناسبی همراه می‌شوند و در صورت فروش سهام این شرکت‌ها، می‌توانند با منافعی همراه شوند.

دریافت سهام جایزه و حق تقدم حاصل افزایش سرمایه

یکی دیگر از منافعی که سهامداران با خرید سهام از آن بهره‌مند می‌شوند و اتفاقاً این منافع نیز جز حقوق مالی سهامداران تعریف می شود، حق تقدم افزایش سرمایه است؛ به عبارت دیگر شرکت‌های بورسی ممکن است تصمیم به افزایش سرمایه بگیرند و این افزایش سرمایه با انتشار سهام جدید میسر می شود؛ در این شرایط سهامداران تمایل دارند که نسبت به دیگر خریداران سهام در افزایش سرمایه در اولویت قرار گیرند؛ چون قیمت پیشنهادی فروش سهام شرکت در افزایش سرمایه با قیمت بازار سهام تفاوت‌های جدی دارد و سهامداران با خرید سهام جدید می‌توانند به سودآوری مناسبی دست پیدا کنند.

حقوق غیر مالی

همان طور که سهامداران حقوق مالی دارند و این حقوق مالی، منافعی را برای سهامداران به همراه دارد، حقوق غیر مالی نیز برای آنان وجود دارد. در ادامه به حقوق غیر مالی که طبق قانون تجارت برای سهامداران قید شده، اشاره خواهد شد.

حق رأی

همان طور که پیش‌تر مطرح شد، شرکت‌های بورسی هر ساله مجمع عمومی را برگزار می‌کنند که در این مجامع عمومی به تصمیمات کلان و اساسی شرکت های بورسی می پردازند؛ معمولاً این تصمیمات شامل انتخاب اعضای هیأت مدیره و بازرسان شرکت، تغییرات سرمایه، تقسیم سود، تغییرات اساسنامه، انحلال شرکت و… است. یکی از حقوقی غیر مالی که سهامداران شرکت‌های بورس دارند، حق رأی در این مجامع است؛ به بیان دیگر رأی سهامداران می‌تواند در فعالیت یک سال آینده شرکت بورسی بسیار تأثیر گذار باشد و حتی منافع مالی را برای سهامداران به همراه داشته باشد. این در حالی است که حق رأی سهامداران بر اساس تعداد سهامی که دارند، تعیین می شود و سهامدارانی که تعداد سهم بیشتری از شرکت بورسی داشته باشند، با حق رأی بیشتری همراه خواهند شد و متناسباً میزان تأثیر گذاری آن‌ها نیز بیشتر خواهد بود. این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که حق رأی سهامدار می تواند از طریق اعطای وکالت به فرد دیگری واگذار شود و در صورتی که سهامدار مجال حضور در مجمع عمومی را نداشته باشد، وکیل آن فرد می تواند حق رأی داشته باشد. از طرفی حق رأی در نظر گرفته شده برای سهامداران نیز به دو صورت ساده و تجمعی است؛ به عبارت دیگر در رأی گیری ساده هر سهم یک رأی دارد اما این موضوع فرایند رأی گیری را با معضلات و چالش‌های جدی همراه می‌سازد؛ چون رای سهامدارانی که تعداد سهم کمی دارند و تعداد این افراد هم زیاد است، به تنهایی نمی‌تواند در تصمیمات کلان شرکت‌های بورسی تأثیر گذار باشند و سهامدارانی که تعداد سهم بالایی دارند به راحتی می‌توانند به عنوان نمونه ترکیب هیأت مدیره را تعیین کنند؛ این موضوع باعث شده به غیر از رأی ساده، رأی تجمعی نیز برای سهامداران در نظر گرفته شود که در این نوع رأی گیری، تعداد آرای هر رأی دهنده در تعداد مدیرانی که باید برای هیأت مدیره انتخاب شوند، ضرب شده و حق رأی برای هر رأی دهنده، برابر با حاصل ضرب مذکور خواهد بود؛ با توجه به این موضوع، رأی دهنده می تواند آرای خود را به یک نفر بدهد یا آن را بین چند نفر تقسیم کند. با استفاده از رأی تجمعی، سهامداران اقلیت نیز می‌توانند در چینش هیأت مدیره تأثیرگذار باشند و نماینده‌ای در هیأت مدیره داشته باشند.

حق واگذاری سهام

یکی از حقوق غیر مالی اولیه‌ای که قانون تجارت برای سهامداران لحاظ کرده‌ است، حق واگذاری سهام است؛ به این صورت که سهامداران امکان واگذاری سهام خود را به دیگری دارند و به راحتی می‌توانند با مراجعه به کارگزاری‌ها خرید و فروش سهام شرکت‌های بورسی را انجام دهند.

حق اطلاع

حق اطلاع نیز یکی دیگر از حقوق غیر مالی سهامداران است که از این طریق می‌توانند پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی در مرکز شرکت حضور پیدا کنند و به صورت‌حساب‌ها مراجعه کند و یا از ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش عملیات مدیران و گزارش بازرسان رونوشت بگیرد. از طرفی سهامداران حق دارند که از برگزاری مجمع عمومی اطلاع پیدا کنند؛ البته در برخی از مواقع این اطلاع رسانی از طریق پست و یا انتشار اطلاعیه یا دعوتنامه در روزنامه‌های کثیرالانتشار انجام می‌شود.

تعهدات سهامدار

همان‌گونه که سهامداران حقوق و منافعی با خرید سهام شرکت‌های بورس دارند، تعهداتی اولیه و ساده‌ای نیز دارند؛ به بیان دیگر سهامداران صرفاً در شرکت‌های بورس تعهد پرداخت مبلغ سهم خریداری شده را دارند و اگر آن را خریداری نکنند، صاحب آن نخواهند شد. از طرفی این موضوع از این جنبه حائز اهمیت است که سهامداران در شرکت‌های بورسی هیچ گونه تعهد شخصی در قبال طلبکاران شرکت ندارد و اگر شرکت بنا به دلایلی قادر به پرداخت بدهکاری‌های خود نباشد، نمی‌توان به سهامداران مراجعه کرد.

جمع‌بندی

امروزه سرمایه گذاری در بازار سرمایه مستلزم کسب دانش و اطلاعات مورد نیاز در آن است؛ در این بازار سهامدارانی می تواند حضور استراتژیکی داشته باشند که به خوبی از منافع و حقوق خود مطلع باشند و بر اساس آن آینده سرمایه گذاری خود محقق سازند. هر یک از سهامداران طبق قانون تجارت، حقوق مالی و غیر مالی دارند که این حقوق منافعی را برای آن‌ها به همراه دارد؛ آگاه شدن از این حقوق می تواند تضمینی برای استمرار آن‌ها در معاملات بورسی باشد.