بازارگردان کیست و چه وظایفی دارد؟
بازارگردان کیست؟
بازارگردان به افراد یا شرکت هایی تلقی می‌شود که باهدف کاستن نوسانات هیجانی بازار اقدام بهخرید و فروش اوراق بهادار می‌نمایند. بازارگردانی فعالیتی حرفه‌ای است که نیازمند دانش و تخصص کافی است ازاین‌رو بازارگردان با تکیه‌بر این دو عامل بر عرضه و تقاضای مناسب در بازار مسلط خواهد بود.
رایج‌ترین نوع بازارگردان، کارگزاری است که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از راه‌حل‌هایکارگزاری اقدام به خرید و فروش راحت‌تر اوراق بهادار نمایند تا نقدینگی بازارهای مالی به میزان لازم حفظ شود. بازارگردان همچنین می‌تواند یک واسطه فردی باشد، اما به دلیل حجم بالایاوراق بهادار موردنیاز برای تسهیل حجم خرید و فروش، در حال حاضر تقریباً تمام بازارگردان ها، موسسات بزرگ هستند.
وظایف بازارگردان (Market Maker)
بازارگردان ها حجم زیادی از اوراق بهادار را در اختیاردارند و می‌توانند مقدار زیادی از سفارشات را دربازارهای مالی انجام دهند.
بالا بردن نقدشوندگی در بازار یکی از اصلی‌ترین وظایف بازارگردان است. به‌طور شفاف‌تر زمانی که دارنده اوراق به نقدینگی نیاز دارد و خواهان فروش اوراق خود در بازار است اما به دلیل رکود در بازار خریدار مناسبی نمی‌یابد بازارگردان باید این اوراق را خریداری نماید. از سوی دیگر زمانی که افراد برای خرید اوراق به دنبال فروشنده مناسب هستند اوراق در اختیار خود را به آن‌ها بفروشد.
بازارگردان ها مسئول تأمین عرضه و تقاضای بازارهای مالی هستند تا اوراق بهادار رابین خریداران و فروشندگان انتقال دهند.
سازمان بورس امتیازاتی را برای بازارگردان قرار داده است:
(موارد زیر به نقل از دستورالعمل بازارگردانی در بورس آورده شده و برای فهم بیشتر توضیحات لازم اضافه‌شده است.)
۱_ طبق ماده ۱۸ دستورالعمل بازارگردانی در بورس، “سازمان بورس و اوراق بهادار تهران برایبازارگردانی هر ورقه بهادار یک ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام معاملات سایر اوراق بهادار از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردان مجاز نیست.”
ایستگاه معاملاتی درگاه ثبت سفارش و معاملات است که مستقیماً به هسته‌ی معاملات متصل است و توسط سازمان بورس در اختیار کارگزاری ها قرار داده می‌شود، در هنگام بازارگردانی، یک ایستگاه توسط سازمان بورس به بازارگردان داده می‌شود که از طریق آن فقط می‌تواند در یک نماد ثبت سفارش انجام دهد.
۲_ طبق ماده ۱۹ دستورالعمل بازارگردانی در بورس، ” سقف کارمزد بورس از معاملات بازارگردان ۱۰ درصد سقف کارمزد بورس از معاملات معمول است. بورس می‌تواند کارمزد خود از معاملات بازارگردانرا کمتر از سقف مقرر در این ماده تعیین نماید.
سازمان بورس و اوراق بهادار باید میزان کارمزد دریافتی از بازارگردان را به ۱۰ درصد سقف کارمزد کاهش دهد، البته امکان کمتر شدن کارمزد نیز وجود دارد.
در بلندمدت بازارگردان، کمک شایانی برای برطرف کردن نوسانات شدیدی که هرازگاهی شاهد آن دربازار اوراق بهادار هستیم، خواهد بود. هدف بازارگردان این است که همواره سهام را متعادل نگه دارد و از تشکیل صف های خرید و فروش جلوگیری نماید. به‌عبارت‌دیگر زمانی که سرمایه گذاران به دنبالفروش دارایی‌هایشان هستند، بازارگردان این دارایی‌ها را خریداری می‌کنند تا تقاضای همه‌ی فروشندگان تأمین شود و همچنین اگر سرمایه گذاران به دنبال خرید باشند، بازارگردان دارایی‌های خریداری‌شده را به فروش می‌رساند تا تمام سفارش‌های خرید نیز تأمین شود.
اگر بازارگردان به میزان حجمی که در تعهد آورده شده معامله کرده باشد از ادامه بازارگردانی معاف می‌شود.
شرایط سفارش‌های بازارگردان:
بازارگردان موظف است، سفارش‌های خرید و فروش خود را با رعایت شرایط زیر وارد سامانه معاملات بورس کند:
(شرایط زیر به نقل از دستورالعمل بازارگردانی در بورس آورده شده و برای فهم بیشتر توضیحات لازم اضافه‌شده است.)
- قیمت‌های پیشنهادی در این سفارش‌ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند. یعنی سفارش‌هایی که بازارگردان ثبت می‌کند باید در دامنه مجاز روز باشند.
- تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش‌های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش‌های فروشبازارگردان، حداکثر برابر دامنه مظنه باشد.
دامنه مظنه درصدی است که اختلاف بین قیمت سفارش خرید و فروش ثبت‌شده توسط بازارگردان را نشان می‌دهد.
مثلاً دامنه مظنه ۴ درصد یعنی حداکثر قیمتی که بازارگردان می‌تواند در سفارش فروش خود ثبت کند ۴ درصد بیشتر از سفارش خرید است. - حجم سفارش‌های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و هر یک معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته باشد.
فرض کنید در تعهد بازارگردان حداقل سفارش انباشته برابر ۱۰۰,۰۰۰ سهم در نظر گرفته‌شده است، یعنی بازارگردانموظف است در هر حالتی تعداد ۱۰۰,۰۰۰ سهم در سفارش خرید و ۱۰۰,۰۰۰ سهم در سفارش فروش خود ثبت کرده باشد. اگر در اثر معامله تعدادی از این سهم ها خریده شوند و یا به فروش برسند، بازارگردان باید در مدت ۲ دقیقه دوباره سفارش را افزایش بدهد تا حجم سفارش برابر با همان ۱۰۰,۰۰۰ سهم شود.
نحوه کسب سود بازارگردان به چه صورت است؟
بازارگردان برای سودآوری از شکاف قیمتی بین سفارش‌های خرید و فروش استفاده می‌کند به این صورت که مثلاً اوراق را باقیمت ۱۰۰۰ تومان خریداری کرده و باقیمت ۱۰۰۵ تومان می‌فروشد. در معاملات با حجم های بالا این اختلاف قیمت کوچک تا حد زیادی به سود کارگزار خواهد افزود.
- قیمت‌های پیشنهادی در این سفارش‌ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند. یعنی سفارش‌هایی که بازارگردان ثبت می‌کند باید در دامنه مجاز روز باشند.
- تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش‌های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش‌های فروش بازارگردان، حداکثر برابر دامنه مظنه باشد.