همه چیز درباره قرارداد آتی سبد سهام: بخش دوم ارزشگذاری و مشخصات قرارداد آتی سبد سهام

در بخش اول از آموزش قراردادهای آتی سبد سهام یا آتی شاخص درباره تعریف قرارداد آتی سهام، مفاهیم سبد مرجع و سبد پایه، ویژگی های سبد پایه و ضریب لاندا، لیست نمادهای قرارداد آتی سبد سهام، نماد معاملاتی قراردادآتی شاخص و مفاهیم ابتدایی این قراردادها صحبت کردیم. اما در مطلب پیش رو قصد داریم به توضیح مطالبی نظیر نحوه ارزش گذاری قراردادهای آتی شاخص، مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام و کارمزد معاملات آتی سهام بپردازیم.

ارزشگذاری قراردادهای آتی سبد سهام

ارزشگذاری به فرآیندی اطلاق می شود که طی آن ارزش واقعی یک دارایی مشخص می شود. ارشگذاری سهام روش هایی دارید که در مطالب پیشین بآشگاه به آن پرداخته شده است. اما در این بخش قصد داریم به ارزش گذاری قراردادهای آتی سبد سهام (آتی شاخص) بپردازیم.

ارزشگذاری قراردادهای آتی سبد سهام به عوامل متعددی بستگی دارد:

• ارزش سبد پایه در بازار نقد
• نرخ بهره
• سود تقسیمی
• زمان باقیمانده تا سررسید
• هزینه های معاملاتی

مانند ارزش گذاری هر قرارداد آتی، ارزش قرارداد آتی سبد سهام نیز از فرمول زیر محاسبه می‌شود.

CPt قیمت مبنای دارایی پایه در زمان t

i نرخ بازدهی بدون ریسک مطابق ابلاغیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (%۲۰)

T-t تعداد روزهای باقیمانده تا سررسید قرارداد آتی (T)

n تعداد روزهای سال جاری

FVt ارزش برآورده شده دارایی پایه قرارداد آتی برای سررسید قرارداد آتی، در زمان t

در واقع هر معامله گر هنگام ثبت سفارش خرید یا فروش در سامانه معاملاتی می‌تواند با مشاهده عدد شاخص (به عنوان قیمت مبنای دارائی پایه) و محاسبه ارزش قرارداد آتی (با استفاده از فرمول بالا) ارزش منصفانه قرارداد آتی سبد سهام را بدست آورده و بر اساس آن قیمت سفارش خود را تعیین نماید.

لازم به ذکر است که قیمت های بازار آتی سبد سهام می‌تواند متفاوت از ارزش ذاتی قراردادهای آتی سبد سهام باشد.

چرا قیمت بازار با ارزش ذاتی قراردادهای آتی متفاوت است؟

عواملی در تفاوت میان ارزش ذاتی قراردادهای آتی سبد سهام و قیمت بازار آن تاثیرگذار هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عرضه و تقاضا
• نقدشوندگی بازار
• هزینه معاملات

برخی از اوقات ممکن است بنا به دلایلی تقاضا برای خرید یک قرارداد آتی سبد سهام زیاد شود. در این شرایط قیمت بازار آتی سبد سهام می تواند بالاتر از قیمت ارزش گذاری شده در فرمول بالا باشد. و یا بالعکس.

اطلاعات هر  شاخص را از کجا مشاهده کنیم؟

برای مشاهده عدد شاخص و سهم های موجود در هر شاخص، می‌توانید به سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران یا فیپیران به نشانی http://www.fipiran.com قسمت بازار/شاخص ها و صنایع/ لیست شاخص ها مراجعه نموده و شاخص مورد نظر را انتخاب نمایید.

برای مشاهده سابقه هر شاخص می‌توانید به سایت فیپیران http://www.fipiran.com قسمت خدمات اطلاعاتی/شاخص ها/ تاریخچه اطلاعات شاخص مراجعه نموده و پس انتخاب شاخص مورد نظر بازده مورد نظر را نیز انتخاب نموده تا خروجی اکسل تهیه شود.

مشخصات قرارداد آتی سبد سهام

برای مشاهده مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام کافی است وارد سایت  شرکت بورس تهران به نشانی tse.ir شده و از قسمت اطلاعات بازار / بازار آتی/نمای بازار را انتخاب نمایید. در صفحه نمای بازار با کلیک روی هر یک از نمادها می‌توانید فایل مشخصات قرارداد را دریافت نمایید.

 در ادامه برخی از مهمترین موارد مشخصات قرارداد را ذکر می‌کنیم.

وجه تضمین قراردادهای آتی سبد سهام

وجه تضمین اولیه:

سرمایه گذارانی که قصد خرید و فروش در بازار آتی سبد سهام را دارند می‌بایست برای اخذ موقعیت (جهت تضمین انجام تعهد) مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین اولیه نزد به حساب کارگزاری واریز نمایند.

نکته: مقدار وجه تضمین اولیه تنها هنگام اخذ موقعیت مهم است و پس از اخذ موقعیت دیگر اهمیت چندانی ندارد.

وجه تضمین اولیه طبق مشخصات قرارداد آتی سبد سهام ۲۰ درصد ارزش معامله است. در واقع رقم وجه تضمین ثابت و مشخص نیست و برای هر ارزش معامله این میزان متفاوت است.

وجه تضمین لازم:

وجه تضمین لازم وجهی است که هر روز پس از اتمام جلسه معاملاتی بر اساس قیمت تسویه روزانه (۲۰ درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه روزانه) برای هر موقعیت اعلام می گردد.

حداقل وجه تضمین:

درصدی از وجه تضمین لازم است که موجودی حساب عملیاتی سرمایه گذار ازآن میزان کمتر شود، سرمایه گذار به اصطلاح کال مارجین می شود. در این شرایط سرمایه گذار می‌بایست موجودی خود را تا وجه تضمین لازم افزایش دهد.

با توجه به مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام حداقل وجه تضمین برابر با ۷۰ درصد وجه تضمین لازم (نه وجه تضمین اولیه) است.

قیمت تسویه

پس از اتمام جلسه معاملاتی یک قیمت به عنوان قیمت تسویه، جهت بروز رسانی حساب ها از سوی بورس محاسبه و اعلام می شود.

نکته: قیمت تسویه علاوه بر اینکه برای برزورسانی حساب ها استفاده می شود مبنای حد نوسان قیمت روزانه نیز است.

قیمت تسویه قراردادهای آتی سبد سهام چگونه محاسبه می شود؟

قیمت تسویه طبق دستورالعمل میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده در نیم ساعت پایانی بازار (هر نماد قرارداد آتی سبد سهام) است. چنانچه حجم معاملات نیم ساعت پایانی بازار کمتراز ۲۰ درصد حجم معاملات کل روز باشد، قیمت تسویه، میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده در یک ساعت پایانی بازار خواهد بود. اگر حجم معاملات یک ساعت پایانی بازار کمتراز ۲۰ درصد حجم معاملات کل روز باشد، آنگاه قیمت تسویه میانگین وزنی قیمت معاملات انجام شده کل بازار خواهد بود.

نکته: طبق دستورالعمل بورس روش محاسبه قیمت تسویه بر اساس روش فوق، منوط به فراهم­شدن امکانات فنی مورد نیاز است و تا زمان تحقق این امر، قیمت تسویه روزانه برابر با میانگین معاملات کل همان روز است.

کارمزد معاملات قراردادهای آتی چه میزان است؟

کارمزد معاملات آتی سبد سهام در حال حاضر ۰.۰۰۱ ارزش معامله می باشد. در واقع سازمان کارمزد حق نظارت را تا زمان رونق این بازار از سرمایه گذاران اخذ نخواهد کرد. اما با رونق این بازار حق نظارت سازمان هم به مبلغ کارمزد (به میزانی که بورس تعیین خواهد کرد) اضافه خواهد شد.


 

فرآیند تحویل و تسویه

دارندگان موقعیت باز خرید یا فروش یک روز کاری قبل از آخرین روز معاملاتی می‌بایست از طریق سامانه آنلاین اقدام به تعیین اولویت برای تسویه نمایند. آنها می‌توانند اولویت تسویه نقدی یا تسویه فیزیکی را انتخاب نمایند.


 

در آخرین روز معاملاتی، تمامی خریداران در یک سمت ردیف می‌شوند و اولویت های آنها نیز مشخص می‌شود. در مقابل آن فروشندگان به صورت تصادفی با اولویت هایشان ردیف می شوند. همانطور که در شکل زیر نشان داده شده است، اگر خریدار و فروشنده هر دو اولویت تسویه فیزیکی را انتخاب نموده باشند، تسویه فیزیکی صورت می‌گیرد. اگر هر دو تسویه نقدی را انتخاب کرده باشند، تسویه نقدی خواهد بود. اگر یکی از آنها تسویه نقدی و دیگری تسویه فیزیکی را انتخاب نماید، تسویه نقدی خواهد بود

اطلاعیه های سررسیدهای جدید و مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام

حال سوال این است که اطلاعیه های راه اندازی سررسیدهای جدید و مشخصات قراردادهای آتی سبد سهام را از کجا مشاهده نمایم؟

با مراجعه به سایت شرکت بورس اوراق بهادار به نشانی tse.ir  و منوی اطلاعات بازار/ بازار آتی/ اطلاعیه های بازار، می‌توانید جدیدیترین اطلاعیه ها را ملاحظه نمایید.

مزایای قراردادآتی سبد سهام نسبت به معاملات تک سهم

• با معامله قراردادهای آتی سبد سهام نیازی به تحلیل تک تک شرکت های پذیرفته شده در بورس نیست و تنها با داشتن تحلیل از شرایط کلان بازار یا یک صنعت خاص اقدام به شناسایی سود نمایند.
•  
• امکان سرمایه گذاری در سبد سهام شاخص
• پوشش ریسک (حمایت از ارزش سبد سرمایه گذاری)
• عدم امکان دستکاری سبد پایه در بازار نقد
• متنوع سازی تنها با اخذ یک موقعیت
• اهرمی بودن (اهرم ۵)
• امکان کسب سود از بازارهای افزایشی یا کاهشی
• معامله در بازار آتی شاخص منوط به داشتن سهام موجود در شاخص نیست
• عدم توقف نماد آتی شاخص
• هزینه معاملات پایین و معاف از مالیات (در ایران)

معاملات آتی سبد سهام به چه نحو است؟

این معاملات در بستر سامانه آنلاین سهام قابل انجام است. شبیه معاملات آتی کالا در این نوع از معاملات با واریز وجه به میزان وجه تضمین (۲۰ درصد ارزش معامله) به حساب عملیاتی می توان اقدام به اخذ موقعیت خرید یا فروش نمود.