بلاکچین و هوش مصنوعی چه رابطه‌ای با هم دارند؟

چرا بلاکچین و هوش مصنوعی تا این حد مورد توجه واقعا شده‌اند؟

چه رابطه‌ای بین این دو وجود دارد؟

هوش مصنوعی (AI) و بلاکچین (blockchain) دو از تکنولوژی‌هایی هستند که در طول 10 سال گذشته بسیار مورد بحث قرار گرفته‌اند و تکامل هر کدام از آنها منجر به ابداعاتی منحصر به فرد و نویدبخش شده است.

هنگامی که ایده ترکیب شدن این دو به میان می‌آید جریان قطعا از این هم جالبتر خواهد شد.

پیش‌بینی شده سود بالقوه این دو تکنولوژی در آینده‌ای نچندان دور میلیاردها دلار باشد. گارتنر (Gartner)، یک شرکت بین المللی تحقیقاتی در زمینه تکنولوژی، ارزش کسب و کاری خلق شده توسط هوش مصنوعی را تا سال 2022 رقم شگفت‌انگیز 3.9 تریلیون دلار تخمین زده است.

این درحالی است که برخی پیش بینی می‌کنند بازارهای بلاکچین تا سال 2023 ارزشی حدود 23 میلیارد دلار داشته باشند.

آنچه که به پیش‌بینی این رشد شگرف جامه عمل می‌پوشاند پذیرش و به کارگیری بیشتر و همچنین کاربردهای بالقوه‌ای است که درهر دو حوزه پدید آمده‌اند.

هوش مصنوعی، گرچه به لحاظ فنی تکنولوژی جدیدی نیست، در طول دو سال گذشته نقشی کلیدی در جهان تکنولوژی پیدا کرده است.

با اینکه هنوز هم از ماشین‌های تماما هوشمند و متفکر فاصله داریم، هوش مصنوعی در همه چیز از بازاریابی و فروش گرفته تا تولید و حتی مراقبت‌های پزشکی جای خودش را باز کرده و به عاملی حیاتی در جهت پیشبرد بسیاری برنامه‌های کسب و کارها بدل گشته است.

به گزارش شرکت خدمات مشاوره‌ای مکنزی و کمپانی (Mckinsey & Company)، از کسب و کارهایی که در یک مطالعه مورد بررسی قرار گرفته‌اند، 47 درصد از هوش مصنوعی حداقل در یک حوزه از عملیات اجرایی خود استفاده کرده و 78 درصد تصمیم دارند در آینده‌ای نزدیک بیشتر روی این تکنولوژی سرمایه‌گذاری کنند.

بلاکچین نیز با افزایش بازخوردهای مثبت و صنایع بسیاری که این تکنولوژی را پذیرفته و مورد استفاده قرار می‌دهند در مسیری مشابه قرار گرفته است. در یک نظرسنجی که توسط شرکت PwC انجام شد تقریبا 84 درصد پاسخ دهندگان در حوزه‌ای به شکل فعال با بلاکچین سروکار داشتند.

آیا هوش مصنوعی و بلاکچین با هم سر سازگاری دارند؟

شاید این دو تکنولوژی به طور مجزا رشد کرده باشند اما برای ترکیب شدن پتانسیل شگفت‌انگیزی دارند و همین حالا هم به خوبی در ادغام شده‌اند.

با توجه به وسعتی که هر دو شاخه در سرتاسر جهان تکنولوژی دارند، کمی طول کشید تا در هم ادغام شوند.

با اینکه هر کدام قسمت‌های متفاوتی از این پازل را کامل می‌کنند، هر دو تکنولوژی در اصل بر پایه مدیریت و ارتباط داده استوارند. یکی از نتایج جانبی این انقلاب دیجیتال تولید هرروزه حجم عظیمی از داده‌ها از سوی میلیون‌ها نقطه اتصال است. هوش مصنوعی طراحی شده است تا داده‌ها را در کمترین زمان ممکن جمع آوری کند، تحلیل و تفسیری درست از آن ارائه داده و بدون نیاز به هیچ تعامل انسانی نسبت به داده‌ها واکنش نشان دهد.

گرچه در حال حاضر هوش مصنوعی فرسنگ‌ها با خودبسنده بودن فاصله دارد، این تکنولوژی توانایی یادگیری دارد و، با جمع آوری و تجزیه نقاط داده، به طور مداوم در حال بهبود عملکرد خود است.

شرکت‌هایی مانند نتفلیکس (Netflix)، اسپاتیفای (Spotify)، گوگل و حتی برخی سازمان‌های پزشکی و درمانی نیز در حال حاضر از هوش مصنوعی برای بهبود خدمات و همچنین ارائه توصیه‌ها و نتایج بهتر برای مشتریان خود استفاده می‌کنند.

از دیگر سو، بلاکچین بیشتر با ذخیره و انتقال داده‌ها سروکار دارد. ساختار دفترکل توزیع شده بلاکچین به شکلی است که داده‌ها می‌توانند به طور همزمان در سرتاسر نودهای (node) مرتبط با شبکه به طور کاملا غیرمتمرکز ذخیره شوند.

این امر باعث دموکرات‌تر شدن شبکه و امکان دسترسی سریعتر به آن می‌شود. از آنجا که هر نود به تمام اطلاعات موجود دسترسی دارد، با ترکیب این دو تکنولوژی می‌توان از وابستگی هوش مصنوعی به حافظه مرکزی برای ذخیره و پردازش اطلاعات کاست.

هوش مصنوعی و بلاکچین چه مشکلاتی را می‌توانند حل کنند؟

هوش مصنوعی و بلاکچین، به عنوان تکنولوژی‌هایی مکمل هم، می‌توانند مزایای ویژه‌ای در حوزه‌های مختلف، از جمله تحلیل‌های آماری، بهداشت و درمان، و سرویس‌های مالی و بسیاری زمینه‌های دیگر داشته باشند.

این دو تکنولوژی هنوز هم در اغلب موارد از هم جدا نگه داشته شده‌اند، اما تلاش‌های اولیه برای ترکیب این دو منجر به ایجاد کاربردهایی جالب شده است.

یکی از اولیه‌ترین مفاهیم در ادغام هوش مصنوعی و بلاکچین در تجزیه و تحلیل داده شکل می‌گیرد. بسیار شبیه به یک مجموعه داده متمرکز، بلاکچین فرصتی برای هوش مصنوعی فراهم می‌کند تا به منظور درک بهتر و یافتن راه حل، داده‌ها را جمع آوری و تجزیه کند.

با این حال، برخلاف حافظه‌های اطلاعاتی دیگر، داده‌ها در بلاکچین امن و تغییرناپذیر باقی می‌مانند، حتی اگر در حافظه خللی وارد شود.

روش‌های اجماع (consensus) بلاکچین نیز باعث می‌شوند که داده‌ها به شکلی شفاف‌تر قابل استفاده باشند و کمتر در معرض دستکاری قرار بگیرند.

مشکل اساسی دیگر هوش مصنوعی عدم دسترسی به توان محاسباتی مورد نیاز است. موتورهای توانمندتر هوش مصنوعی احتیاج به ظرفیت پردازشی بیشتری دارند، و این در تقابل با راهکارهای سخت افزاری و مبتنی بر رایانش ابری است که باعث ایجاد مشکلات قابل توجهی به لحاظ مقیاس پذیری می‌شوند.

استفاده از بلاک‌چین می‌تواند باعث دسترسی هوش مصنوعی به مجموعه‌هایی که در سرتاسر شبکه‌ها توان محاسباتی را به اشتراک می‌گذارند شود و مقیاس‌پذیری مورد تقاضا را به طور موثر برآورده سازد.

از سوی دیگر، یادگیری ماشینی هوش مصنوعی می‌تواند مصرف انرژی و نیاز به استخراج (mining) کوین‌ها را تا حد زیادی کاهش دهد.

کاربرد وسوسه‌کننده دیگر هوش مصنوعی و بلاکچین مربوط به اینترنت اشیا (IoT) است.

دستگاه‌هایی که از اینترنت اشیا استفاده می‌کنند روز به روز بیشتر رایج می‌شوند و بلاکچین یکی از بهترین تکنولوژی‌ها برای پشتیبانی از این زیرساخت است، در حالیکه هوش مصنوعی نیز می‌تواند نقش مدیریتی ایده‌آل برای این حجم عظیم از شبکه‌های غیرمتمرکز داشته باشد.

چه چالش‌هایی پیش روی ترکیب هوش مصنوعی و بلاکچین هستند؟

حتی با وجود پتانسیل‌های فوق‌العاده‌ی مشترک، هنوز هم چالش‌هایی مهم وجود دارند که باید، پیش از جفت کردن این دو تکنولوژی به شکلی حقیقی و پویا، آنها را برطرف ساخت.

علیرغم پتانسیل خارق العاده بلاکچین برای دسترسی به داده‌ها، حفظ حریم خصوصی در بلاکچین‌های عمومی هنوز هم شدیدا باعث نگرانی است.

با اینکه هدف اصلی دموکرات‌تر کردن شیوه دسترسی و استفاده از داده‌هاست، وجود داده‌های احتمالا محرمانه و حساسِ اینترنت اشیا و دیگر دستگاه‌ها می‌تواند منجر به مشکلاتی مرتبط با حریم خصوصی برای افراد و سازمان‌ها شود.

یک راهکار برای رفع این مشکل می‌تواند به کارگیری بلاکچین‌های خصوصی باشد که دسترسی به داده‌ها را صرفا محدود به افرادی می‌کنند که مالک زنجیره‌ها (chain) هستند.

علاوه بر این، مقیاس‌پذیری هنوز هم مسئله‌ای بر سر راه بلاکچین‌های بزرگ است، زیرا این بلاکچین‌ها برای پردازش این حجم عظیم از تقاضا که امروزه از آنها انتظار می‌رود ساخته نشده‌اند.

اتریوم (Ethereum)، که یکی از مشهورترین بلاکچین‌های مورد استفاده برای توسعه شبکه‌هاست، درحال حاضر تنها می‌تواند حدود 15 تراکنش در یک ثانیه پردازش کند.

بلاکچین‌های دیگری نیز وجود دارند که ادعا می‌کنند می‌توانند پردازش هزاران تراکنش در ثانیه را مدیریت کنند اما در اغلب موارد، شواهد محکمی برای اثبات این ادعاها وجود ندارد.

تکنولوژی قرارداد هوشمند (smart contract) نیز مانع دیگری خصوصا بر سر راه هوش مصنوعی است. مشکلات امنیتی چالش‌هایی جدی هستند و ماهیت تعیین گرایانه (deterministic) اجرای قراردادهای هوشمند برای موتورهای هوش مصنوعی مشکل‌زا است، زیرا این موتورها اغلب احتیاج به روشی تصادفی‌تر و تعیین نشده‌تر برای اجرا دارند.

آیا در حال حاضر کاربردی وجود دارد؟

حتی با وجود این چالش‌های پیش رو، در حال حاضر چندین شرکت و سازمان برای دستیابی به نتایج بهتر در حال انجام مقدمات برای ترکیب هوش مصنوعی و بلاکچین هستند.

در حال حاضر چندین پروژه امیدوارکننده در حال ترکیب این دو تکنولوژی در حوزه های مختلف هستند. اخیرا، شرکت مبتنی بر بلاکچین کورتکس (Cortex) خبر از راه اندازی شبکه‌ای استوار بر هوش مصنوعی برای اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) داد که می‌تواند به بهینه کردن ارائه سرویس‌های مالی کمک کند.

این شرکت امیدوار است بتواند از این تکنولوژی برای ایجاد گزارش‌های اعتبار برای سرویس‌های غیرمتمرکز مالی و ساخت سیستم‌های ضدکلاهبرداری بهتر استفاده کند و حتی در صنایع بازی‌های کامپیوتری نیز راهگشا باشد.

دیگر شرکت‌ها، مانند اندور (Endor) رویکرد محدودتری اتخاذ کرده‌اند. این سازمان، که ابزاری قدرتمند با پشتوانه هوش مصنوعی برای تحلیل‌های آماری پیش بینی‌کننده ارائه می‌دهد، از بلاکچین برای ایجاد یک موتور مقیاس پذیرتر و دسترسی به داده‌های بیشتر استفاده می‌کند.

با اینکه این پروژه کاربران فعال در کسب و کارها را هدف قرار می‌دهد، اقداماتی از این دست می‌توانند در نهایت به دموکرات‌تر کردن تکنولوژی تحلیل آماری پیش‌بینی کننده نیز کمک شایانی کنند.

شرکت‌هایی که در زمینه خدمات مالی فعالیت می‌کنند، مانند پکولیوم (Peculium) که پایانه‌ای برای مدیریت پس اندازها است، AiX که پایانه‌ای برای مبادلات مالی با قابلیت معامله مستقیم معامله‌گرهاست، و اوتونیو (Autonio) که پایانه‌ای مبادلاتی با هدف تسهیل مبادلات رمزارزهاست همگی در راهکارها و ابزارهای موجود پیشرفت‌هایی ایجاد کرده‌اند.

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که برخی پروژه‌ها در حال تلاش برای ساده‌تر کردن استفاده از هوش مصنوعی هستند. به عنوان مثال سینگیولاریتی نت (Singularity Net) به کاربران شبکه‌ای غیرمتمرکز به منظور ایجاد و کسب درآمد آسان از خدمات هوش مصنوعی ارائه می‌دهد.

آینده ترکیب هوش مصنوعی و بلاکچین چه خواهد بود؟

کاربردهای ذکرشده را می‌توان به نوک کوه یخ تشبیه کرد. با اینکه موارد استفاده بالقوه برای هوش مصنوعی و بلاکچین هنوز هم در حد فرضیات هستند، آینده پذیرای احتمالاتی بی‌شمار است.

جفت شدن این دو تکنولوژی توجه بسیاری از سوی دولت‌ها در سرتاسر جهان به خود جلب کرده است. یکی از اصلی‌ترین اهداف آنها تبدیل شدن به قطبی مرکزی برای ابداعات نوین در این حوزه‌ها است.

بسیاری کشورها در این راستا قوانینی وضع کرده و یا دست به اقداماتی برای تسهیل توسعه هوش مصنوعی و بلاکچین زده‌اند تا سرعت پیشرفت در این زمینه را بیشتر کنند.

به عنوان مثال، ایالات متحده قانونی برای تسهیل سرمایه‌گذاری روی هوش مصنوعی تصویب کرده و امارات متحده عربی برنامه‌ای ملی برای ارائه بورسیه در رشته‌های مرتبط با این حوزه به کار گرفته است. حتی جمهوری مالت نیز اقدامات جاه‌طلبانه‌ای در جهت تبدیل شدن به مقصد برتر این دو حوزه انجام داده است.

یکی از کاربردهای بالقوه بلاکچین تائید پردازش‌های هوش مصنوعی خواهد بود زیرا یادگیری ماشینی این الگوریتم‌ها را سریعتر و با مهارت بیشتری انجام می‌دهد.

به جای تکیه بر تخمین و تقریب پردازش‌ها، بلاکچین می‌تواند داده‌های تراکنشی را قدم به قدم ذخیره کرده تا هر عمل یگانه‌ای را تائید و از صحت نتایج اطمینان حاصل کند.

پروژه‌های دیگر کاربردهای این دو تکنولوژی را در زمینه بهداشت و درمان مورد بررسی قرار داده‌اند تا از داده‌های پزشکی حساس و محرمانه کاربران حفاظت کرده و در عین حال بازاری مطلوبتر برای افراد در جهت دسترسی به خدمات پزشکی ایجاد کنند.