رفتارهای توده ای (گله ای) در معاملات بازار سرمایه

نظریه‌های کلاسیک در زمینه علوم مالی به عقلانی بودن رفتارهای سرمایه گذاران و منفعت طلبی کامل آن‌ها در معاملات شان، اعتقاد دارد. اما با وجود اتفاقاتی که این چند دهه در بازارهای سرمایه رخ داده است و وجود حباب های قیمتی و ریزش سنگین قیمت‌ها، علوم رفتارشناسی و روانشناسی نیز در نظریه‌های جدید علوم مالی دخیل شده‌اند.

شناخت این نوع هیجانات و اشتباهاتی که در رفتار معامله گران وجود دارد، به ما کمک می‌کند تا دچار این اشتباهات نشویم و به لحاظ روانشناسی در فضای شفاف و ساختارمند، معاملات خود را انجام دهیم.

ماهیت و منشا رفتار توده ای (گله ای)

انسان موجودی اجتماعی است که برای او پذیرفته شدن در بین اجتماع و جمع‌هایی که در آن حضور دارد، بسیار با اهمیت محسوب می‌شود. فرد برای هماهنگی با جمع و متفاوت نبودن از آن، اقدام به انجام رفتارهایی می‌کند که فاصله رفتاری او با جمع را کاهش دهد. این رفتارها ممکن است منطقی و یا حتی غیرمنطقی باشند.

رفتار توده ای و یا گله ای اصطلاحی برای بیان حالتی است که افراد، بدون منطق، تفکر و تحلیل و یا برنامه‌ریزی، اقدام به انجام رفتاری می‌کنند که صرفا گروه بزرگتری از افراد در حال انجام آن رفتار هستند. بطوری‌که انجام آن رفتار توسط یک گروه بزرگتر، به اشتباه دلیلی بر درست بودن آن رفتار به حساب می‌آید.

ریشه این کلمه هم برگرفته از حرکت گله حیوانات است. زمانی که گروهی از حیوانات با یافتن منبع جدید غذایی، شروع به دویدن هم جهت با هم می‌کنند و به تبعیت از آن‌ها، بقیه حیوانات گله نیز پشت سر آن‌ها شروع به دویدن می‌کنند. در حالی که اغلب به حیواناتی که در صف‌های عقب تری از این حرکت قرار دارند، چیزی عاید نخواهد شد.

مثالی از رفتار توده ای (گلهای) در بازار مالی

مثال بارز از رفتارهای گله ای در بازارهای مالی، صف نشینی‌های بدون تحلیل و بررسی در هنگام خرید و یا فروش سهام است.

در این سوگیری رفتاری، فرد بدون انجام تحلیل های لازم و یا بدون درنظر گرفتن طرح‌های خود هنگام خرید و فروش سهام و صرفا به این دلیل که گروه بزرگی از معامله گران دیگر، در صف های خرید و یا فروش سهمی قرار گرفته‌اند، اقدام به معامله همان سهم می‌نماید.

و این بدون درنظر گرفتن این نکته است که افراد سودجویی نیز در بازار هستند که منفعت آن‌ها در ایجاد صف های خرید و فروش و افزایش و کاهش های بی‌منطق قیمت در بازار است.

این امکان وجود دارد که این افراد سودجو بعد از رسیدن به سود مورد نظر خود و با کشیدن رنج مثبت در قیمت یک سهم، و ایجاد جو روانی مثبت در آن سهم، قیمت را بالا برده و سهم را در بالاترین قیمت ها بفروشند. و به این ترتیب افرادی که با جو مثبت وارد سهم شده‌اند، سهم را در قیمت بسیار بالایی خریداری کنند و سود چندانی نصیبشان نخواهدشد و یا در حالتی بدتر، دچار زیان نیز می‌شوند.

روند دوست ماست

عبارت ” روند دوست ماست” یکی از عبارات رایجی است که در معامله گری می‌شنویم. اما این عبارت را نباید بدون انجام تحلیل و بررسی، سرلوحه معاملات خود قراردهیم.

بهترین زمانیکه می‌توان از این عبارت استفاده کرد، زمانی است که روند و تحلیل ها و طرح‌های معاملاتی ما، هم جهت و هم راستا باشند. در واقع تحلیل و بررسی روند، نوعی دیدگاه کل نگر به موقعیت و زمان مناسب نسبت به اجرای صحیح طرح های معاملاتی است.

معایب و آسیبهای رفتارهای توده ای (گله ای) در بازارهای مالی

همانطور که ذکر شد، رفتارهای توده ای ناشی از عدم دخالت منطق و تفکر و تحلیل در انجام امور، و پیروی از توده افرادی است که در حال انجام رفتاری خاص هستند. و ما به آن دلیل که تعداد افراد آن توده نسبتا زیاد است، آن رفتار را درست و منطقی تصور می‌کنیم.

از آسیب‌های ناشی از این رفتار در بازارهای مالی این است که فرد اگر چندین معامله سود آور کسب کند، ممکن است دچار این خطا شود که حق همیشه با جمعیت است و جمعیت همیشه درست تشخیص می‌دهند. و پس از مدتی و با مبلغی بالاتر از قبل، دچار زیانی شود که حتی نتواند دلیل و علت این زیان را متوجه شود.

دیگر آسیب ناشی از رفتارهای گله ای، این است که فرد ممکن است بدلیل وجود صف های سنگین خرید و یا فروش، این موقعیت را ناشی از رفتارهای گله ای تصور کند و بدون انجام تحلیل و بررسی های منطقی، برخلاف جهت این صف ها بخواهد معامله ای انجام دهد تا سودی بیشتر کسب کند.

در برابر رفتارهای توده ای (گله ای) چه باید کرد؟

کسب سود در بازار مالی، از اهداف معامله گران است. اما کسب سود مستمر از بازار و ماندگاری طولانی مدت در بازار از ایده‌آل های معامله گران محسوب می‌شود.

هر معامله گر حرفه ای می‌داند که برای موفقیت در بازار، مهم‌ترین عامل، کنترل هیجانات و احساسات خود و انجام صحیح طرح معاملاتی است.

شناخت انواع هیجانات و رفتارهای اشتباهی که در معامله گری ممکن است اتفاق بیفتد، به ما کمک می‌کند که دچار این اشتباهات نشویم و در فضایی آرام و امن به لحاظ روانشناسی به معاملات خود ادامه دهیم.

نتیجه گیری

داشتن طرح معاملاتی و پیروی کامل از استراتژی معاملاتی خودمان، حتی در شرایطی که ظاهرا روند بر خلاف تحلیل ما در حال پیش روی است و صبر کردن تا زمانی‌که طرح معاملاتی به ما مجوز خروج از سهم را نداده است، بهترین راهکار مبارزه با رفتارهای توده ای است. همچنین تقویت این اراده و عمل به طرح باعث افزایش اعتماد به نفس ما و شفاف شدن فضای معاملاتی مان در هرگونه شرایط مثبت یا منفی بازار خواهد شد.