حق تقدم در بازار بورس به چه معناست؟ و چگونه می توان از آن استفاده کرد؟.
یکی از اصطلاحات موجود در بازار سرمایه، حق تقدم است.
شاید مفهوم این اصطلاح برای شما کمی نا آشنا باشد. در این مقالهکه تیم تولید محتوای آموزشی آماده کرده است با حق تقدم، نحوه بوجود آمدن آن و مزایا و معایب این گواهی آشنا می‌شوید.
اگر شرکتی برای تامین مالی پروژه‌های خود و یا بازپرداخت بدهی‌ها از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی استفاده کند، تعداد سهام شرکت افزایش میابد و درنتیجه درصد مالکیت سهامداران نسبت به قبل از افزایش سرمایه، کاهش میابد.
بنابراین، سهام جدید قبل از عرضه عمومی، به صاحبان سهام عادی شرکت عرضه می‌شود که به این اوراق، حق تقدم سهام می‌گویند.
حق تقدم خرید سهم، برای آن دسته از سهامدارانی به وجود می‌آید که در تاریخ مجمع تصویب افزایش سرمایه، سهامدار شرکت باشند.
حق تقدم سهام، چگونه به اوراق عادی سهام تبدیل می‌شود؟
سهامداران در استفاده یا صرف‌نظر کردن از این حق، مختار هستند.
- اگر سهامداران تمایل به استفاده از این حق را داشته باشند، باید در مهلت تعیین‌شده که ۶۰ روز است، فرم استفاده از حق تقدم را تکمیل و به ازای هر حق تقدم تعلق‌گرفته، مبلغ اسمی سهم را (در مورد شرکت‌های بورسی ۱۰۰۰ریال) به‌حساب اعلام‌شده از طرف شرکت، واریز کنند. بعدازاینکه افزایش سرمایهشرکت نزد سازمان بورس به ثبت می‌رسد، حق تقدم های سهامداران به‌صورت خودکار تبدیل به سهام عادی خواهد شد. این روند معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه زمان خواهد برد.
- درصورتی‌که سهامداران تمایلی به دریافت سهم جدید نداشته باشند، میتوانند گواهی‌نامه حق تقدم خرید سهم خود را به قیمت روز در بازار بورس، به فروش برسانند. نماد این اوراق در بازار، همراه با حرف”ح” در انتهای نام نماد، نام‌گذاری می‌شود. به‌طور مثال حق تقدم نماد خودرو در بازار بورس به‌صورت “خودرو ح” نشان داده می‌شود.
- مهلت استفاده از حق تقدم سهام محدود است و چنانچه سهامداران در زمان اعلام‌شده، اقدام به پذیره نویسی نکنند یا از فروش گواهی حق تقدم صرف‌نظر کنند، شرکت منتشرکننده ، پس از پایان دوره پذیره‌نویسی، گواهی‌ها را در بازار بورس اوراق بهادار به فروش می‌رساند و مبلغ حاصل از فروش گواهی حق تقدم را پس از کسر ارزش اسمی و کارمزدهای مربوطه، به‌حساب سهامداران واریز می‌کند. این فرایند برای سهامداران هزینه‌بر است و عمل سود ناچیزی به دست سهامدار می‌رسد.
هدف از انتشار حق تقدم سهام چیست؟
درواقع انتشار حق تقدم به معنی عرضه سهام عادی جدید به سهامداران موجود است. تا آن‌ها بتوانند به میزان درصد مالکیت خود، سهام جدید را به قیمت معین و در مهلت تعیین‌شده پذیره نویسی نمایند.
هدف از اعطای حق‌تقدم، حفظ کنترل و مدیریت سهامداران عمده بر اداره شرکت و همچنین حفظ حقوق آن‌ها در مقابل کاهش قیمت سهام پس از انتشار سهام جدید است. اگر شرکتی به سهامداران خود حق‌تقدم خرید سهام بدهد، آن‌ها میتوانند درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند.
انواع حق تقدم
به‌طورکلی سه نوع حق تقدم وجود دارد:
- حق تقدم برای خرید سهام عادی: معمول‌ترین نوع حق تقدم، حق خرید سهام عادی جدید است.
- حق تقدم برای خرید اوراق بهادار قابل‌تبدیل به سهام: حق تقدم برای خرید اوراق قرضه و هر نوع اوراق بهادار (غیر از سهام عادی) قابل‌تبدیل به سهام عادی نوعی دیگر از حق تقدم است که شرکت ها میتوانند منتشر کنند.
- حق تقدم خرید انواع دیگر اوراق بهادار: این نوع حق تقدم برای خرید انواع اوراق قرضه، سهام ممتاز و سهام شرکت های دیگر
مزایای عرضه حق تقدم
الف- مزایا از دیدگاه سهامداران
- حفظ تأثیرگذاری بر اداره شرکت: حق تقدم باعث حفظ تأثیرگذاری سهامداران فعلی بر روی مدیریت و تصمیمات شرکت، از طریق حق رأی در مجامع می‌شود.
- حمایت از سهامداران و حفظ منافع آن‌ها هنگام کاهش قیمت سهام: انتشار سهام جدید به قیمت پایین، قیمت بازار سهام را کاهش می‌دهد. اما اگر سهامداران حق خرید خود را استفاده کنند، زیانی از این لحاظ به آن‌ها وارد نمی‌شود.
ب- مزایا از دیدگاه شرکت
- تامین مالی از طریق فروش حق تقدم نسبت به فروش سهام عادی، هزینه بسیار کمتری دارد.
- انتشار حق تقدم، باعث کاهش نسبت اهرمی و افزایش ظرفیت استقراض شرکت می‌شود.
- عرضه حق تقدم باعث کاهش قیمت و درنتیجه موجب افزایش تقاضا برای سهام شرکت می‌شود.
- به علت پایین بودن قیمت خرید حق تقدم، سهامداران از این قیمت استقبال کرده و باعث جذب سرمایه بیشتری برای شرکت می‌شود.
معایب عرضه حق تقدم
- فرایند پذیره نویسی عرضه حق تقدم، زمان‌بر و طولانی است و در این مدت این احتمال وجود دارد که جهت قیمت در بازار از صعودی به نزولی تغییر کند و درنتیجه زیان سنگینی به سهامداران خود تحمیل نماید.
- عدم اطلاع سهامداران از پذیره‌نویسی حق تقدم و یا ناتوانی مالی آن‌ها در پذیره‌نویسی، به زیان آن‌ها تمام می‌شود.
ویژگی اوراق حق تقدم سهم
دامنه نوسان برای خرید و فروش نماد حق تقدم شرکت ها ۲ برابر دامنه نوسان سهام عادی است. یعنی یک نماد حق تقدم در طول روز می‌تواند مثبت ۱۰ درصد و منفی ۱۰ در صد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته نوسان داشته باشد. پس افرادی که آن را خرید و فروش می‌کنند باید با این علم که ریسک این کار بیشتر از خرید و فروش سهام عادی است، این کار را انجام دهند. چراکه در این حالت در طول روز در بیشترین حالت می‌تواند حدود ۲۰ درصد نوسان داشته باشد. درحالی‌که دامنه نوسان برای سهام عادی، ۱۰ درصد است.
نتیجه‌گیری:
بعد از تصویب افزایش سرمایه از محل آورده نقدی در مجمع عمومی فوق العاده شرکت، به میزان درصد مالکیت، به هر سهامدار، حق تقدم سهام تعلق می‌گیرد. سهامداران در استفاده از این حق مختار هستند.
در صورت تمایل به استفاده از این حق، سهامداران میتوانند به ازای هر سهم، مبلغ اسمی را به‌حساب شرکت واریز نمایند تا پس از ثبت افزایش سرمایه نزد سازمان بورس، حق تقدم به سهام عادی تبدیل شود. همچنین میتوانند گواهی حق تقدم خود را در بازار بورس، به قیمت پایه روز به فروش برسانند. گواهی حق تقدم سهام دارای نوسان ۱۰ درصدی است. در صورت عدم پذیره نویسی و یا عدم فروش حق تقدم، شرکت این گواهی‌ها را در بازار به فروش رسانده و پس از کسر قیمت اسمی و کارمزد، وجوه حاصل را به‌حساب سهامداران واریز می‌نماید.