امواج الیوت و قوانین موج شماری در تحلیل تکنیکال
امواج الیوت یکی از استراتژی‌های پرطرفدار و پرکاربرد در بین تکنیکالیست ها است. امواج الیوت مانند تمام استراتژی‌های معاملاتی دیگر، شامل قواعد و قوانین مخصوص به خود است.
در این مقاله به بررسی امواج الیوت، یکی از استراتژی های علم تحلیل تکنیکال پرداخته است. شایان‌ذکر است برخی باورهای غلط دراین‌باره وجود دارد که جلوتر به آن‌ها می‌پردازیم.
در ابتدا به پیشینه نظریه امواج الیوت می‌پردازیم:
در نیمه نخست قرن بیستم الیوت نظریه امواج الیوت را به فعالان بازار سرمایه اعم از بورس و فرابورس و کلیه بازار های مالی معرفی کرد. وی با بررسی دقیق تغییرات بازار های مالی به این مهم دست پیدا کرد که این تغییرات برخلاف آنچه اکثر مردم فکر می‌کنند از نظم و ترتیب خاصی برخوردار است.
الیوت با توجه به این تحقیقات به مکانیزمی دست پیدا کرد که با کمک آن می‌توانست، حرکات قیمت سهم در آینده را پیش بینی کند. که این مکانیزم بر اساس الگو های تکرار شونده در بازار صورت پذیرفت.
الیوت به این موضوع باور داشت که در هر زمینه‌ای که مردم در آن فعالیت و مشارکت زیادی داشته باشند، مانند بازار سهام یا همان بازار بورس، حرکت‌ها بر اساس قاعده‌ای طبیعی که آن را نظریه امواج الیوت (برگرفته از حرکت امواج دریا) می‌نامد، انجام می‌شود. البته کاملاً مشخص است بزرگ‌ترین نمود این‌چنین بالا و پایین شدنی، بازار سرمایه است.
اصول اولیه امواج الیوت در تحلیل تکنیکال :
در نظریه امواج الیوت ۳ جنبه مهم الگو، نسبت و زمان وجود دارد. الگو مهم‌ترین جزء در نظریه امواج الیوت است، که اشاره به الگوهای موج دارد. کاربرد تحلیل نسبت‌ها از اندازه‌گیری ارتباط بین موج‌های مختلف برای تعیین کردن نقاط تصحیح و قیمت‌های هدف است. در ارتباط با موضوع روابط زمان که برای تائید کردن الگوهای موجی و نسبت‌ها به کار می‌رود باید گفت که ازنظر برخی تحلیل گران بازار های بورس و فرابورس نظریه الیوت زمان، از اهمیت و اعتبار کمی برای پیش‌بینی آتی بازار سرمایه گذاری برخوردار است.
نکته مهمی که قابل‌توجه هست این است که نظریه امواج الیوت عموماً برای میانگین‌های بزرگ بازار سرمایه به کار می‌رود. با توجه به این نکته می‌توان به این موضوع پی برد که برای روندهای کلی بازار مانند بازار ارز و طلا بیشتر کاربرد دارد.
امواج الیوت در بازار بورس، برای شاخص کلی بازار و یا شاخص های گروه‌های خاص تحلیل دقیق‌تری است تا برای بررسی و موج شماری تک سهم‌های بازار.
ابتدایی‌ترین اصول نظریه امواج الیوت در تحلیل تکنیکال این است که بازار سرمایه ، بر اساس یک ریتم تکرارشونده شامل پنج موج افزایشی حرکت می‌کنند که در ادامه با سه موج کاهشی اصلاح می‌شود.
در عکس زیر یک نمونه از سیکل کامل امواج الیوت را می‌بینید
مفهوم امواج اصلی و امواج اصلاحی در نظریه امواج الیوت
شکل بالا را در نظر بگیرید در ابتدا با توجه به مبانی ابتدایی علم تحلیل تکنیکال متوجه می‌شویم که روند بازار صعودی است، مشخصه روند صعودی این هست که وقتی کفی بالاتر از کف قبلی و سقفی بالاتر سقف قبلی شکل گیرد؛ گوییم روند بازار صعودی است و برای روند نزولی دقیقاً برعکس این تعریف را داریم یعنی سقفی پایین‌تر از سقف قبلی و کفی پایین‌تر از کف قبلی باشد.
برای آشنایی بیشتر با مبانی علم تحلیل تکنیکال پیشنهاد می‌کنم مقاله ” تحلیل تکنیکال چیست؟ ” را مطالعه نمایید.
حال در نمودار بالا اگر قیمت بخواهد از پایین‌ترین نقطه یعنی ابتدای موج ۱ به بالاترین نقطه یعنی انتهای موج ۵ برسد، این اتفاق به‌صورت سیکل موجود در شکل است. به امواجی که هم‌جهت با روند هستند امواج اصلی می‌گوییم و به امواجی که برخلاف روند هستند امواج اصلاحی می‌گوییم.
با توجه به تعریف فوق موج‌های ۱ و ۳ و ۵ امواج اصلی و موج‌های ۲ و ۴ نیز موج‌های اصلاحی نامیده می‌شوند. سیکل کامل امواج حالت‌های مختلف دارد ولی رایج‌ترین آن‌ها سیکل‌هایی با پنج موج افزایشی و سه موج کاهشی هستند که موج‌های افزایشی را با ۱ تا ۵ و موج‌های کاهشی را با a ،b و c نام گذاری می‌کنند.
حال اگر بخواهیم در موج‌های کاهشی امواج اصلی و اصلاحی را شناسایی کنیم (چون در اینجا روند ما نزولی هست) موج‌های a و c که هم‌جهت با روند هستند موج‌های اصلی و موج b که برخلاف روند است را موج اصلاحی می‌نامند. منظور از امواج اصلاحی همان‌طور که از اسمشان پیداست امواجی هستند که موج قبلی خود را اصلاح می‌کنند.
باوجود شکل ثابت امواج، درجات مختلفی از اهمیت آن‌ها وجود دارد. روندها درجات مختلفی دارند. به همین منظور الیوت روند را به ۹ درجه مختلف با توجه به اهمیت و یا بزرگی طبقه‌بندی کرده است که در این طبقه‌بندی از دوره‌های بسیار بزرگ ۲۰۰ ساله تا دوره‌های چندساعتی را شامل می‌شود. این نکته را در نظر داشته باشید که هشت موج مقدماتی به این‌که در کدام درجه از روند قرار دارند ارتباطی ندارد.
هر موج به موج‌هایی با درجات کوچک‌تر تقسیم می‌شود که آن‌ها هم می‌توانند به موج‌هایی با درجات کوچک‌تر تقسیم شوند با توجه به این نکته درمی‌یابیم که هر موج قسمتی از موج بزرگ‌تر با درجه بیشتر است در شکل زیر به‌خوبی این ارتباط را می‌توانید مشاهده کنید.
بزرگ‌ترین موج‌ها یعنی موج‌های ۱ و ۲ به هشت موج کوچک‌تر تقسیم‌شده و هرکدام از آن‌ها نیز به موج‌های کوچک‌تر تقسیم‌شده و تعداد آن‌ها به ۳۴ موج کوچک می‌رسد. موج‌های ۱ و ۲ موج ابتدایی از پنج موج پیش‌رونده اولیه هستند. موج سه مربوط به موج درجه بزرگ‌تر بعدی در حال شروع است. ۳۴ موج در شکل فوق نشان داده‌شده را اگر مجددا ریزموج‌های آن‌ها را رسم کنیم به ۱۴۴ موج با درجه کوچک‌تر می‌رسیم.
نکته قابل‌توجه در شماره‌های موج این است که انتخاب شماره‌های ۱ ، ۲ ، ۳ ، ۵ ، ۸ ، ۱۳ ، ۲۱ ، ۳۴ ، ۵۵ ، ۸۹ ، ۱۴۴ که به آن‌ها اشاره شد برحسب اتفاق نبوده و این اعداد قسمتی از اعداد فیبوناچی متوالی هستند که قاعده آن به این صورت است که جمع دو عدد متوالی عدد بعدی می‌شود و این دنباله پایه و اساس ریاضیات نظریه امواج الیوت را تشکیل می‌دهند.
حالت‌های مختلف سیکل:
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تحلیلگران بازارهای بورس و فرابورس و یا کلیه بازار های مالی و سرمایه گذاری این است که تشخیص دهند سیکلی که در حال شکل‌گیری است به چه صورتی پیش خواهد رفت.
سیکل‌ها با توجه به روندی که در آن در حال شکل‌گیری هستند حالت‌های مختلفی دارند به‌طور مثال برای روندهای صعودی سیکل‌ها هم به‌صورت ۵ موج افزایشی و ۳ موج کاهشی و هم به‌صورت ۳ موج افزایشی و سپس ۵ موج کاهشی شکل می‌گیرند. همین‌طور ممکن است در روند نزولی هم به‌صورت ۵ موج کاهشی و اصلاح آن با ۳ موج افزایشی و یا ۳ موج کاهشی و سپس با ۵ موج افزایشی اصلاح شوند.
گا‌ها در موج شماری اتفاقی می‌افتد که موج‌ها ترکیبی می‌شوند یعنی قبل از تمام شدن یک سیکل، سیکل بعدی در درون و از اواسط سیکل قبلی شروع می‌شود. به علت ریزه‌کاری‌های زیادی که در این نوع موج شماری وجود دارد بعضی از تحلیلگران با مشکل مواجه می‌شوند. شکل زیر یکی از این حالت‌های خاص را نمایش می‌دهد.
موج‌های اصلاحی:
همان‌طور که گفته شد امواج اصلاحی، امواجی هستند که برخلاف روند آتی بازار، موج‌های قبلی خود را اصلاح می‌کنند. حال شایان‌ذکر است که امواج اصلاحی حالت‌های مختلفی دارند که شناسایی نوع آن‌ها کمک بزرگی در موج شماری درست به فرد تحلیلگر می‌کند.
یکی از حالت‌های خاص برای امواج اصلاحی زیگزاگ‌ها هستند یعنی اصلاح ها به‌صورت ۳ ریزموج شکل می‌گیرند و الگوی سه موج تصحیح گر هستند که برخلاف روند بزرگ‌تر حرکت می‌کنند و هرکدام به ترتیب به ۵-۳-۵ موج شکسته می‌شوند.
نوع بعدی از امواج اصلاحی پهنه‌ها هستند که تفاوت عمده آن‌ها با زیگزاگ‌ها این است که پهنه‌ها از الگوی ۵-۳-۳ پیروی می‌کنند. پهنه‌ها بیشتر علامت تقویت بازار افزایشی هستند و بیشتر الگوی تحکیمی به شمار می‌آیند تا الگوی تصحیحی.
و درنهایت نوع آخر موج های اصلاحی مثلث‌ها هستند که در چهارمین موج و قبل از آخرین حرکتی که در سمت روند بزرگ انجام می‌شود رخ می‌دهند. می‌توان گفت در روند صعودی این مثلث‌ها هم صعودی و هم نزولی هستند. نوع صعودی آن‌ها زمانی رخ می‌دهد که ادامه روند صعودی را مشخص می‌کنند و نوع کاهشی آن بیانگر این است که بعد از یک صعود شدید قیمت‌ها کمی افت می‌کنند.
یکی از مشکلات دیگر تحلیلگران بازارهای مالی و سرمایه گذاری مانند بازار بورس و فرابورس تهران این هست که مطمئن باشند موج شماری را از نقطه مناسب و درستی شروع کرده‌اند. برای اطمینان از این موضوع باید موج شماری را از پایین‌ترین قیمت چند ماه اخیر شروع کرده باشند.
برای سهولت در پیدا کردن این نقطه می‌توان از تایم فریم‌های بزرگ‌تر مانند هفتگی استفاده کرد.
قوانین موج شماری در امواج الیوت:
در اینجا به برخی از قوانین موج شماری اشاره می‌کنیم:
هر موج اصلی باید بالاتر از موج اصلی ماقبل خود تمام شود
موج b نمی‌تواند بالاتر از موج ۵ تمام شود (اگر اتفاق افتاد یعنی موج ۵ هنوز تمام نشده)
موج c باید پایین‌تر از موج a تمام شود
موج سوم نمی‌تواند کوچک‌ترین موج بین ۵ موج افزایشی باشد
موج چهارم نمی‌تواند وارد محدوده موج یک شود
سقف موج ۳ باید بالاتر از ۱ باشد
در صورتی موج اول سه‌تایی می‌تواند باشد که موج بعدی یا قبلی از ۵ ریزموج تشکیل‌شده باشد
اصلاح یک موج نمی‌تواند تمام موج قبلی را در بربگیرد و اصلاح اجازه ندارد بیش از ۸۸ درصد باشد
نتیجه‌گیری:
در نهایت باید گفت بزرگ‌ترین هدف از موج شماری این است که خرید در منطقه درستی شکل بگیرد یا به‌اصطلاح در موج درستی اقدام به خرید کنیم، موج شماری به‌تنهایی نقطه دقیقی برای ورود نمی‌دهد و برای پیدا کردن این نقطه نیاز به یک استراتژی معاملاتی گسترده‌تری هست.
به طور کلی باید گفت نظریه امواج الیوت بیشتر از این که یک استراتژی معاملاتی بر اساس علم تحلیل تکنیکال باشد، یک تفکر معاملاتی است که فرد سرمایه گذار متوجه می‌شود در چه روندی از بازار یا چه موجی از بازار ورود می‌کند.
علاوه بر علم های مختلفی که هر فرد سرمایه گذار باید بداند، هوش مالی در سرمایه گذاری کمک به سزای به فرد می‌کند، موضوعاتی همچون شفافیت در سرمایه گذاری، امنیت، حاشیه سود بالا و سرمایه کم (مانند بازار بورس و فرابورس تهران)، اهرم مالی بالا، فروش استقراضی یا همان فروش معکوس، قابل درک بودن، زمان و مکان و …