قوانین جدید و رنگ بندی بازار پایه فرابورس
همه فعالین بازار سرمایه با انواع بازارها در بورس و فرابورس آشنا هستند. این بازارها بر اساس نحوه ارائه صورت های مالی، شفافیت و کوچک و بزرگ بودن شرکت از نظر سرمایه مالی تقسیم بندی می‌شوند. بازار پایه یکی از این دسته بندی هاست که همواره به دلیل نوسان – و ریسک های زیاد با وجود عدم شفافیت کافی مورد توجه سهامداران ریسک پذیر بازار سرمایه بوده است. نوسان گیرها و همه کسانی که به سودهای زیاد روزانه و شارپی علاقه مند هستند، اغلب – سهام بازار پایه را خرید و فروش می کنند. قوانین بازار پایه اخیرا دچار تغییراتی شده است که در این مقاله قصد داریم به آن ها بپردازیم.
نوسان شدید قیمتی روزانه با توجه به دامنه نوسان ۱۰% یا عدم وجود دامنه نوسان در این بازار باعث می شد افراد تازه وارد که اطلاعات کافی در خصوص این گونه سهم ها نداشتند، با خرید آن‌ها دچار زیان شده و با ضرر از بازار بورس خارج شوند. چندی پیش طی اطلاع رسانی سازمان بورس اوراق بهادار قرار شد اصلاحاتی برای کنترل نوسانات این بازار در جهت منافع سهامداران در نظر گرفته شود. بر این اساس قرار شد که سهام بازار پایه تحت ۳ تابلو پایه زرد، پایه نارنجی و پایه قرمز تقسیم بندی شوند. این بازار که پیش از این شامل بیش از ۱۰۰ سهم در پایه های الف، ب و ج بود، بر اساس تقسیم بندی جدید قرار شد بیشتر تحت کنترل قرار گیرد. بسیاری از افراد فعال بازار سرمایه با این سؤال ها مواجه هستند که با این تغییرات:
بازار پایه چه خواهد شد؟
آیا نقدینگی از بازار پایه خارج خواهد شد؟
در این مقاله قصد داریم در خصوص تغییر روش معاملات بازار پایه صحبت کنیم.
پیش از رنگی کردن بازار پایه، طرح های دیگری نیز برای کنترل و اصلاح این بازار در نظر گرفته شده بود. این طرح ها یا کامل نبودند یا با مخالفت فعالین بازار و مدیران سازمان همراه بود. آخرین طرح رد شده، طرحی بود که در آن قیمت های خرید و فروش مشخص نبود و سهامداران با سازو کار خاصی می بایست اقدام به خرید و فروش سهام می‌کردند.
پس از رد شدن طرح مذکور، این بار مدیران سازمان بورس تصمیمات دیگری گرفتند. بر اساس این تصمیم مقرر شد سهام بازار الف، ب و ج در تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز تقسیم بندی شوند.
اما سوالی که به وجود می‌آید این است:
کدام سهام به بازار پایه زرد و نارنجی و قرمز منتقل می‌شوند؟
بر اساس دستورالعمل سازمان بورس، هر نماد با توجه به ویژگی‌های زیر در یکی از سه تابلو قرار می‌گیرد:
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه زرد” منتقل می‌شوند.
مجموع روزهای تأخیر در ارائه اطلاعات مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از ۲ مرتبه نباشد.
دفعات عدم ارائه صورت های مالی مطابق با “دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان” بیش از ۲ مرتبه نباشد.
حداقل ۱ صورت مالی حسابرسی شده ارائه نموده باشد.
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه نارنجی” منتقل می‌شوند.
ناشرانی که در دوره مورد رسیدگی حائز شرایط تابلوی “پایه زرد” یا تابلوی “پایه قرمز” نباشند.
اظهارنظر حسابرس مستقل و بازرس قانونی نسبت به هریک از صورت‌های مالی شرکت اصلی یا تلفیقی گروه از نوع عدم اظهار نظر یا اظهارنظر مردود باشد.
سهامی که دارای شرایط زیر باشند به تابلوی “پایه قرمز” منتقل می‌شوند.
رأی بدوی یا قطعی مراجع قضایی مبنی بر ورشکستگی ناشر صادر شده باشد.
مجمع عمومی فوق‌العاده یا مراجع قضایی رأی به انحلال ناشر داده باشند.
ناظر در سررسید دوره‌های رسیدگی حداقل ۳ سال مالی متوالی صورت های مالی حسابرسی شده ارائه نکرده باشد.
حالا که با شرایط بازار پایه رنگی آشنا شدیم، لازم است بدانیم
نحوه معاملات بازار پایه رنگی چگونه است؟
طی تغییرات جدید در قوانین بازار پایه، انجام معاملات و دامنه نوسان‌ها به شرح زیر تغییر پیدا کرده است:
تابلو زرد:
در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۳% است.
تابلو نارنجی:
در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۲% است.
تابلو قرمز:
در طول هفته دامنه نوسان انجام معاملات ۱% است.
نکته: ۱. در صورت وجود صف خرید یا صف فروش در هر یک از سهام بازار پایه به مدت ۳ روز متوالی، در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۵، ۴ و ۲ درصد خواهد بود.
نکته۲: از این پس امکان محاسبه سهام بازار پایه به عنوان ارزش تضمین (برای دریافت اعتبار معاملاتی) وجود دارد.
نکته۳: همچنین بر این اساس، صندوق های سرمایه گذاری مختلط (etf) و صندوق های سرمایه گذاری در سهام می‌توانند تا حداکثر ۱۰% از دارایی های تحت مدیریت خود را در بازار پایه سرمایه گذاری کنند.
مبنای نوسان اعلام‌شده قیمت پایانی روز دوشنبه هر هفته است؛ یعنی در طول هفته دامنه نوسان برای تابلوها یکسان است. در این صورت:
سهم الف در بازار “پایه زرد”، می‌تواند نهایتاً ۱۵% نوسان در هفته داشته باشد.
سهم الف در بازار “پایه نارنجی”، می‌تواند نهایتاً ۱۰% نوسان در هفته داشته باشد.
سهم الف در بازار “پایه قرمز”، می‌تواند نهایتاً ۵% نوسان در هفته داشته باشد.
مزایا: محدود کردن فعالیت‌های سفته‌بازان، حذف هیجانات موجود در بازار پایه و رشد تدریجی و منطقی سهام.
معایب: احتمال تبانی بازیگران سهام برای اعمال صف خرید یا صف فروش هر سهم.
با توجه به موارد گفته شده در بالا، قطعاً برای همه سهامداران بازار پایه این سؤال به وجود می‌آید که چه سهامی به بازار پایه زرد، چه سهامی به بازار پایه نارنجی و چه سهامی به بازار پایه قرمز منتقل خواهند شد؟
طبق اطلاعیه سازمان بورس در این طرح ۱۲۵ شرکت به بازار پایه زرد منتقل خواهند شد و روزانه تا ۳% بازه نوسان خواهند داشت. به همین ترتیب در بازار پایه نارنجی ۴۲ شرکت و در بازار پایه قرمز ۱۴ شرکت معامله خواهند شد.