کاربرد روانشناسی عرضه و تقاضا در بازار سرمایه
تحلیل تکنیکال از مهم‌ترین مباحث در بورس است که در آن به بررسی عواملی که بر روی قیمت‌ها اثر می‌گذارند می‌پردازیم. از طرف دیگر، قیمت‌ها در بازار از طریق عرضه و تقاضا مشخص می‌شوند؛ بدین‌صورت که فروشندگان، کالا یا سهام خود را عرضه می‌کنند و در مقابل خریداران آن کالا یا سهام را می‌خرند.
اگر عرضه یک محصول در مقابل تقاضا برای آن محصول محدود باشد، کسانی که به آن نیاز دارند برای تصاحب آن رقابت می‌کنند؛ به این شکل که حاضرند مقدار بیشتری از پول و سرمایه خود را بابت خرید آن محصول بپردازند تا با جلب نظر عرضه‌کنندگان از رقبای خود پیشی بگیرند. در حالتی دیگر اگر عرضه در برابر تقاضا برای محصولی زیاد باشد، ترسی از کمبود آن محصول در میان معامله گران حس نخواهد شد و افراد بجای خرید آن محصول، پول خود را صرف خرید محصولات دیگر می‌کنند یا حداقل برای کاهش احتمالی آن محصول در آینده صبر خواهند کرد.
تمامی نوسانات قیمتی بازار حاکی از نسبت عرضه سهام بر تقاضای آن است و درواقع حاکی از روانشناسی عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان برای خرید یا فروش یک سهم است. این روانشناسی در نمودارهای عرضه و تقاضا به‌خوبی نمود پیدا می‌کند.
تمامی حالات ممکن نوسانات قیمتی برای بازه‌های زمانی متفاوت شامل ۳۲ الگو است که ما در این مقاله به بررسی و تحلیل روانشناسی ۴ الگوی اصلی آن خواهیم پرداخت.
- عرضه و تقاضا چیست؟
- رابطه بین عرضه و تقاضا
- روانشناسی عرضه و تقاضا
- کاربرد روانشناسی عرضه و تقاضا
عرضه و تقاضا چیست؟
عرضه چیست؟
به تعداد سهامدارانی که خواهان فروش سهام خود هستند عرضه‌کنندگان گفته می‌شود. درواقع هرکدام از این سهامداران با توجه به میزان ارزش سهام خود، آن را باقیمتی متفاوت عرضه می‌کنند. در این حالت با افزایش قیمت، عرضه افزایش می‌یابد.
تقاضا چیست؟
به تعداد خریداران بالقوه که خواهان خرید سهام هستند تقاضاکنندگان گفته می‌شود. متقاضیان سهام با توجه به ارزش سهم، سهام را باقیمتی متفاوت می‌خرند. در این حالت با افزایش قیمت، شاهد کاهش متقاضی خواهیم بود.
رابطه بین عرضه و تقاضا
به نقطه‌ای که در آن عرضه سهم با تقاضای آن برابر باشد، تعادل بازار گویند. در این حالت تمامی خریداران بالقوه و فروشندگان بر سر یک قیمت توافق می‌کنند و در آن قیمت معامله صورت می‌گیرد. درواقع تنها چیزی که لازم است تا حقیقت بازار آشکار شود، وجود دو معامله‌گر است که برای معامله بر سر یک قیمت توافق می‌کنند.
به‌طورکلی زمانی که تقاضا برای سهمی بیشتر از عرضه در یک قیمت باشد، باعث می‌شود نقطه تعادل جابجا شده و قیمت سهم افزایش یابد. به همین صورت اگر عرضه بیشتر از تقاضا در یک قیمت باشد، میان عرضه‌کنندگان برای فروش سهام رقابتی ایجادشده و نقطه تعادلی جابجا می‌شود و قیمت سهم کاهش می‌یابد.
درواقع قانون عرضه و تقاضا، تعامل میان عرضه محصول و تقاضا برای آن را نشان می‌دهد. این قانون نشان می‌دهد که دسترسی به یک محصول خاص و تقاضا برای آن به قیمت بستگی دارد. تقاضاکنندگان و عرضه‌کنندگان در برابر یکدیگر مقاومت می‌کنند تا زمانی که بر سر یک قیمت به توافق برسند و بازار قیمت متعادل را پیدا کند.
روانشناسی عرضه و تقاضا
علم رفتارشناسی و روانشناسی بازار سرمایه عکس‌العمل افراد در برابر میزان عرضه و تقاضا محصولات را کاملاً بررسی می‌کند. این بررسی‌ها نشان می‌دهند که رفتار و شخصیت افراد بیشتر از تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال و غیره بر معاملات افراد تأثیر می‌گذارد. ازنظر روانشناسی بازار سرمایه، اگر عرضه یک محصول در مقابل تقاضا برای آن محدود باشد، کسانی که به آن نیاز دارند برای تصاحب محصول رقابت می‌کنند، رقابت به گونه ایست که حاضرند مقدار بیشتری از پول و سرمایه خود را بابت خرید آن محصول بپردازند تا با جلب نظر عرضه‌کنندگان از رقبای خود پیشی بگیرند.
در حالتی دیگر اگر عرضه در برابر تقاضا برای محصولی زیاد باشد، ترسی از کمبود آن محصول در میان معامله گران حس نخواهد شد و افراد بجای خرید آن محصول، پول خود را صرف خرید محصولات دیگر می‌کنند یا حداقل برای کاهش احتمالی آن محصول در آینده صبر خواهند کرد.
به زبان روانشناسی قانون عرضه و تقاضا معادل ترس و طمع در آدمیزاد است.
کاربرد روانشناسی عرضه و تقاضا
درواقع بازار بر الگوهای روانی معامله گران و سرمایه‌گذاران استوار است. ازآنجاکه بازار یک مجموعه منظم است، درنتیجه می‌توان با ترجمه زبان آن‌که در نمودارهای تکنیکالی نشان داده‌شده است، عرضه و تقاضا برای یک محصول را تحلیل کرد.
با مشاهده نمودارهای عرضه و تقاضا و همچنین میزان حجم آن‌ها می‌توان نظر عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان را در رابطه باقیمت سهم در آینده تفسیر کرد.
در یک دوره به یک‌میزان بر عرضه سهم و تقاضای افراد پاسخ داده می‌شود و حجم باقیمانده آن‌ها تعیین‌کننده قیمت سهم است.
دو فرض اساسی برای عرضه و تقاضا در بازار وجود دارد که عبارت‌اند از:
عرضه‌کنندگان باعث می‌شوند نوسانات بازار نزولی و تقاضاکنندگان باعث می‌شوند نوسانات بازار صعودی شود.
حجم نوسانات قیمتی با حجم عرضه و تقاضا ارتباط مستقیم دارد.
درصورتی‌که در لحظات پایانی بازار، تقاضاکنندگانی وجود داشته باشند که به تقاضای آن‌ها پاسخ داده نشده باشد، آخرین احساسات بازار باعث می‌شود نوسانات صعودی باشد و در صورت وجود شرایط معین این احساس تائید می‌گردد. در مقابل، درصورتی‌که در لحظات پایانی بازار تقاضای پاسخ داده نشده وجود داشته باشد و این متقاضیان جای خود را به عرضه سهام دهند، نوسانات نزولی در بازار شکل می‌گیرد و این رفتار بازار نشان‌دهنده تغییر احساسات هست.
شکل بالا نشان می‌دهد که رفتار قیمتی به‌صورت سرمایه‌گذارانی دیده می‌شود که در ابتدا دارایی خود را عرضه کرده و سپس آن دارایی را تقاضا می‌کنند اما در لحظات آخر بازار، آن دارایی را فروخته‌اند.
با توجه به اینکه قیمت بسته شدن سهم دارایی بالاتر از قیمت باز شدن آن است، می‌توان این‌طور بیان کرد که آخرین احساسات تقاضاکنندگان حاکی از انتظار افزایش قیمت این دارایی در بازه زمانی آینده است؛ زیرا تقاضاکنندگان علیرغم افزایش قیمت تا حد بالاترین قیمت در بازه زمانی مشخص‌شده راضی به فروش سهام دارایی خود نشده و دارایی را در سبد خود حفظ کرده‌اند.
درصورتی‌که این تقاضای باقیمانده به دوره زمانی بعد منتقل شود، نوسانات بازار صعودی خواهد بود و در صورت وجود علائمی از تغییر احساسات در نمودارهای قیمت، انتظار می‌رود نوسانات نزولی بر بازار حاکم باشد. در حالتی دیگر با توجه به شکلی که ملاحظه می‌کنید، سرمایه گذاران در ابتدا تقاضاکننده آن دارایی بوده‌اند و سپس آن دارایی را عرضه کرده‌اند و درنهایت در آخرین لحظات بازار دارایی موردنظر را خریده‌اند.
با توجه به اینکه قیمت باز شدن از قیمت بسته شدن بالاتر است، می‌توان گفت آخرین احساسات عرضه‌کنندگان حاکی از ترس کاهش قیمت دارایی در بازه زمانی آینده است. این عرضه‌کنندگان با توجه به کاهش قیمت در بازه زمانی مشخص‌شده، حاضر به حفظ این دارایی در سبد خود نشده‌اند و دارایی را فروخته‌اند.
زمانی هم وجود دارد که سرمایه‌گذاران دارایی را تقاضا کرده و سپس آن دارایی را عرضه می‌کنند، درنهایت در آخرین لحظات بازار همان دارایی را در قیمت باز شدن تقاضا می‌کنند. در این حالت باوجود نوسانات عرضه‌کنندگان و متقاضیان درنهایت قیمت باز شدن و بسته شدن سهم یکی بوده و آخرین احساسات عرضه‌کنندگان حاکی از افزایش قیمت بوده و این سهم را در سبد سهام خود نگاه داشتند.
عرضه و تقاضا علاوه بر تأثیری که بر روی افزایش یا کاهش قیمت دارند، صف‌های خرید و فروشی را نیز ایجاد می‌کنند.
صف خرید و فروش عبارت‌اند از:
صف خرید سهم: زمانی که تقاضا برای خرید یک سهم افزایش پیدا می‌کند و عرضه‌کننده‌ای در قیمت مشخص‌شده حاضر به عرضه سهام خود نباشد، صف خرید ایجاد می‌شود و نشان از متقاضی زیاد و اقبال سهم است.
صف فروش سهم : در مقابل صف خرید اگر عرضه‌کنندگان سهام افزایش پیدا کنند و تقاضاکننده‌ای برای دارایی در قیمت مشخص‌شده نباشد، صف فروش ایجاد می‌شود و نشان از عدم تمایل افراد به خرید سهام می‌باشد.
نتیجه‌گیری
آموزش بورس مباحث زیادی را در برمی‌گیرد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، عرضه و تقاضا و نقش هر یک بر شکل‌گیری صف های خرید و فروش و افزایش و کاهش قیمت‌ها است. با نمودارهای تحلیل تکنیکال به‌راحتی می‌توان رفتار و عکس‌العمل افراد برای عرضه محصول و تقاضای آن را مشاهده نمود. بررسی و تحلیل صحیح این نمودارها می‌توانند راهنمای جامع برای تصمیم‌گیری درست در لحظات پایانی بازار سرمایه و پیش‌بینی قیمت سهم در آینده به شمار روند.