بازار فیزیکی بورس کالا چیست؟
یکی از بازارهای بسیار مهم بورس کالا بازار فیزیکی آن است. ماهیت این بازار از حیث تحویل کالا شبیه به بازار سنتی است؛ البته با این تفاوت که قوانین و سازوکارهای مخصوص و مشخص خود را دارد. ماهیت بازار کالا به‌این‌ترتیب است که تولیدکنندگان مواد خام مانند پتروشیمی ها و فلزات و محصولات کشاورزی و…که به‌اصطلاح در بازار فیزیکی بورس کالا به آن‌ها عرضه‌کننده گفته می‌شود، تولیدات خود را در بازار فیزیکی بورس کالا عرضه می‌کنند. مصرف کنندگان مواد اولیه نیز که به‌اصطلاح تولید کنندگان هستند، این مواد اولیه را با سازوکار مخصوص بازار خریداری می‌کنند.
تفاوت بازار فیزیکی با بازار سنتی در قوانین حاکم بر آن و سازوکار خرید آن و قیمت‌های شفاف آن است. طبق تقسیم‌بندی که تا الان صورت گرفته، گروه‌های کالایی که تا الان معامله شده‌اند شامل موارد زیر هستند:
نحوه ورود به بازار فیزیکی بورس کالا
نحوه ورود به بازار فیزیکی بورس کالا برای عرضه کنندگان:
عرضه کنندگان برای ورود به بورس کالا نیاز به پذیرش محصول خود در بورس کالا دارند. برای پذیرش کالا در بازار فیزیکی یا به‌اصطلاح بازار اصلی لازم است عرضه‌کنندگان مدارک موردنیاز بورس کالا را تکمیل کنند. در ادامه کمیته‌ای تحت عنوان هیئت پذیرش در مورد این درخواست تصمیم‌گیری خواهند کرد. لازم به ذکر است، هیئت پذیرش حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از دریافت گزارش و مستندات مربوط از بورس، نظر کتبی خود را با ذکر دلایل مبنی بر تائید یا رد پذیرش کالا، از طریق بورس به متقاضی اعلام می‌کند.
نحوه ورود به بازار فیزیکی بورس کالا برای خریداران:
برای تعریف خریداران در بازار فیزیکی بورس کالا باید به شرایط بازار آن کالا توجه داشت. در بازار فیزیکی بورس کالا، عرضه کنندگان شرایط خرید را برای خریداران تعریف می‌کنند. با توجه به افزایش تقاضا برای کالاهای عرضه شده در بازار فیزیکی بورس کالا و همچنین توجه به آسیب‌شناسی که از طرف بورس کالا و سازمان صنعت و معدن صورت گرفته، در ۹۹% موارد، تولیدکنندگان (مصرف‌کنندگان نهایی) کالا را از بورس کالا خریداری می‌کنند.
در بازار فیزیکی بورس کالا خریداران را به دو دسته خریداران خارجی و داخلی تقسیم می‌کنند.
قبل از اینکه به این دودسته بپردازیم با توجه به قوانین جدید از سوی مدیریت نظارت بر کارگزاران، لازم است تمامی مشتریان جدیدی که قصد گرفتن کد معاملاتی جهت خرید از بازار فیزیکی بورس کالا را دارند در سامانه سجام ثبت‌نام کنند؛ سپس اقدام به کد گیری کنند.
مشتریان به دو دسته مشتریان حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند:
مشتریان حقیقی:
برای دریافت کد معاملاتی مشتریان حقیقی، لازم است مشتری بعد از ثبت نام در سامانه سجام مراحل زیر را انجام دهد:
۱- درخواست کتبی به کارگزار جهت گرفتن کد
۲- تکمیل فرم کد گیری مشتریان حقیقی بازار فیزیکی بورس کالا
۳- تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقیقی بازار فیزیکی بورس کالا
۴- ثبت‌نام در سایت دارایی و امور مالیاتی و ارسال کد رهگیری به کارگزار
۵- کپی شناسنامه و کارت ملی
۶- ارسال پروانه بهره‌برداری درصورتی‌که پروانه بهره‌برداری به نام شخص حقیقی باشد.
مشتریان حقوقی
به‌منظور دریافت کد معاملاتی مشتریان حقوقی نیز لازم است مشتری ابتدا در سامانه سجام ثبت‌نام کند. سپس به‌منظور تکمیل ثبت‌نام مراحل زیر را انجام دهد:
۱- درخواست کتبی به کارگزاری جهت گرفتن کد
۲- تکمیل فرم کد گیری مشتریان حقوقی بازار فیزیکی بورس کالا
۳- تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی بازار فیزیکی بورس کالا
۴- ارائه مدارک مربوط به شرکت شامل: اساسنامه، روزنامه رسمی آخرین تغییرات شرکت، آخرین روزنامه رسمی در مورد اعضا هیئت‌مدیره و دارندگان امضا مجاز شرکت، شناسنامه و کارت ملی صاحبان امضا مجاز، رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت
۵- آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده به همراه گزارش حسابرس و بازرس قانونی صرفاً جهت احراز فعال بودن اشخاص حقوقی
۶- پروانه بهره‌برداری درصورتی‌که واحد تولیدی باشد
۷- ثبت‌نام در سامانه انبارها
کد گیری برای اشخاص خارجی:
اشخاص حقیقی خارجی:
۱- درخواست کتبی به کارگزار
۲- تکمیل فرم کد گیری مشتریان حقیقی بازار فیزیکی بورس کالا
۳- تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقیقی بازار فیزیکی بورس کالا
۴- گذرنامه معتبر کشور متبوع
اشخاص حقوقی خارجی:
۱-درخواست کتبی به کارگزاری جهت گرفتن کد
۲-تکمیل فرم کد گیری مشتریان حقوقی بازار فیزیکی بورس کالا
۳-تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی بازار فیزیکی بورس کالا
۴-ارائه مدارک ثبت یا تأسیس شرکت عبارتند از: گواهی تأسیس یا مدرک مشابه، اساسنامه یا مدرک مشابه، مدارک مشخصات و حدود اختیارات صاحبان امضا مجاز شخص حقوقی، مدارک مربوط به مجوز فعالیت در کشور متبوع که به تائید کنسولگری ایران رسیده باشد.
۵-مدارک مثبت مالی (صورت‌های مال حسابرسی شده یا مدرک مشابه) به تشخیص بورس
چه کالاهایی در بازار فیزیکی بورس کالا عرضه می‌شوند؟
در جدول زیر سعی شده که خلاصه‌ای از انواع کالاهایی که در بازارهای مختلف بورس فیزیکی کالا عرضه می‌شود ارائه گردد:
| بازار فیزیکی | محصولات صنعتی و معدنی | فولاد، مس، آلومینیوم، سنگ آهن، روی، کنسانتره فلزات گران‌بها، کنسانتره مولیبدن، آهن اسفنجی و … |
| محصولات کشاورزی | جو، ذرت، گندم، شکر، روغن خام، کنجاله‌ها (سویا، کلزا، آفتابگردان و …)، مرغ منجمد، زعفران، برنج، پسته، عدس، تخم مرغ، جوجه و … | |
| محصولات پتروشیمی | شیمیایی: سود کاستیک، استایرن، اوره، بنزن،در‌اتیل‌هگزانول، ارتوزایلن، منواتیل‌گلایکول، اسید استیک و … | |
پلیمری: پلی‌پروپیلن، پلی‌اتیلن سنگین،پلی‌ونیل کلراید، پلی‌اتیلن ترفتالات، پلی‌اتیلن سبک، پلی‌استراین و … | ||
| محصولات فرآورده‌های نفتی | روغن، قیر، وکیوم باتوم، گوگرد، لوب‌کات، سلاپس‌واکس، عایق رطوبتی |
خرید از بازار فیزیکی بورس کالا
مراحلی که یک مشتری برای انجام خرید از بازار فیزیکی بورس کالا باید طی کند شامل:
۱- گرفتن کد از کارگزار منتخب
۲- معرفی یک حساب وکالتی جهت خرید و واریز ۱۰ درصد وجه ارزش قرارداد به‌حساب وکالتی تا زمان مشخص‌شده در روز معامله
۳- ارسال سفارش خرید به کارگزار و امضای دستور خرید و ارسال آن برای کارگزار خود تا قبل از معامله
در صورت خرید از بورس (که در مقاله‌ای جدا عملیات خرید را توضیح خواهیم داد) مراحل زیر تا تحویل کالا باید طی شود:
۱- تسویه خرید: بعد از خرید ۱۰ درصد ارزش قرارداد از حساب مشتری برداشته می‌شود و ۹۰ درصد باقی‌مانده، طی یک اعلامیه خریدی به خریدار اعلام و تا زمان مشخص‌شده در اعلامیه خرید مشتری باید به‌حساب بورس کالا واریز کند.
۲- ارسال ثبت خریدار به کارگزار فروشنده: بعد از تسویه، کارگزار خریدار، نامه‌ی باربری خریدار را به کارگزار فروشنده اعلام می‌کند و به همراه مدارک موردنیاز جهت بررسی و گرفتن حواله برای کارگزار فروشنده ارسال می‌کند.
۳- حواله: کارگزار فروشنده ثبت ارسالی از طرف کارگزار خریدار را به همراه مدارک ارسالی بررسی کرده و پس از تائید برای فروشنده ارسال می‌کند. فروشنده نیز پس از بررسی‌های لازم، شماره حواله را به کارگزار خود (کارگزار فروشنده) اعلام می‌کند و از طریق کارگزار خریدار این شماره حواله به مشتری اعلام می‌شود و مشتری اقدام به بارگیری کالای خریداری‌شده می‌کند.
سخن آخر:
در این مقاله توضیحاتی در خصوص انواع کالاهای مورد معامله در بازار فیزیکی بورس کالا خواندیم. مشتریان بازار فیزیکی بورس کالا به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند. هر یک از این گروه‌ها روش متفاوتی برای اخذ کد معاملاتی بورس کالا دارند. پس از دریافت کد معاملاتی، خریداران و فروشنده‌ها از طریق ارسال سفارش به کارگزاری خود اقدام به معامله محصول و کالای موردنظر می‌کنند.