نقش پتروشیمی در اقتصاد و بازار سرمایه کشور/
پتروشیمی ازجمله صنایع راهبردی است که به‌عنوان ارزآورترین صنعت کشور، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. به‌خصوص با تغییر سیاست کشور از خام فروشی نفت خام به سمت تولید محصولات باارزش افزوده بالا، تولیدات پتروشیمی همواره بخش مهمی از صادرات کشورهای تولیدکننده این محصولات را به خود اختصاص می‌دهد.
کشور ایران نیز که طبق آمارها جزو چهار کشور اول در ذخایر نفت جهان و دومین کشور در ذخایر گاز جهان محسوب می‌گردد، از این قاعده مستثنی نیست. ازآنجایی‌که سیاست ایران در قبال فروش نفت در حال تغییر است و دولت قصد دارد به‌جای خام فروشی نفت و گاز، با پالایش و فرآوری آن به تولید فرآورده‌های نفتی و گازی بپردازد و سپس آن را در بازارهای جهانی به فروش برساند، لذا سرمایه گذاری زیادی در این زمینه در حال انجام است که مهم‌ترین آن می‌تواند پروژه سیراف باشد.
کاهش صادرات اتیلن به دلیل تغییر سیاست‌های صادراتی دولت مبنی بر کاهش صادرات مواد اولیه و افزایش صادرات محصولات باارزش افزوده بالاتر مانند پلی اتیلن، نمونه‌ای از آن است. پیش‌بینی‌ها حکایت از تغییر جهت صادرات مواد اولیه به سمت محصولات باارزش افزوده بالا دارد به‌طوری‌که تا سال ۲۰۲۱ انتظار می‌رود سهم صادراتی اتیلن کاهش و سهم صادراتی پلی اتیلن افزایش یابد. لازم به ذکر است که تحریم‌ها تأثیر بیشتری بر صادرات اتیلن داشته و بر صادرات پلی اتیلن تأثیر چندانی نداشته است. ایران در صنعت پتروشیمی نسبت به بسیاری از کشورهای جهان دارای مزیت نسبی نیز است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱. دسترسی به منابع غنی گاز و میعانات گازی
۲. دسترسی به آب‌های بین‌المللی
۳. موقعیت جغرافیایی مناسب به لحاظ نزدیکی به بازارهای آسیا ازجمله چین و هند و همچنین بازارهای اروپا از طریق ترکیه
۴.معافیت‌های مالیاتی که برای صادرات در نظر گرفته شده است.
۵.کمتر بودن نرخ خوراک مصرفی نسبت به سایر شرکت‌های خارجی (هرچند که شرکت‌های داخلی نسبت به نرخ خوراک معترض هستند.)
این صنعت پس از صنایع غذایی و خودروسازی سومین صنعت بزرگ جهان محسوب می‌شود. ایران به‌عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان و با دارا بودن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا، ۸۰ درصد درآمدهای صادراتی خود را از نفت و گاز تأمین می‌کند و به دنبال سهم از بازار پتروشیمی جهانی است. صنایع پتروشیمی درواقع بخشی از صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. صنعت پتروشیمی تأمین‌کننده اصلی مواد مصرفی موردنیاز در بیشتر صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم خانگی، غذایی و غیره محسوب می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. بدین معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد. از ویژگی‌های دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تأمین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین‌دستی آن است که ازنظر اشتغال‌زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی، نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشور دارد. تولید محصولات پتروشیمی به‌گونه‌ای است که یک واحد اصلی در بالادست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند. مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیل را تأمین می‌کند. در صنایع وابسته به نفت هر چه به‌طرف محصولات نزدیک به بازار مصرف متمایل شویم، با فرصت‌های شغلی بیشتر و کم‌هزینه‌تر روبرو هستیم. به‌گونه‌ای که طبق گزارشات معتبر بین‌المللی برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش، به حداقل ۵۰۰ هزار دلار و در صنایع بالادستی پتروشیمی ۳۶۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیازمندیم. درحالی‌که در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی نظیر صنایع پلاستیک با صرف هزینه‌ای به مراتب کمتر می‌توان به ایجاد اشتغال پرداخت. صنعت پتروشیمی نقش مهمی در اقتصاد، تولید و اشتغال ایفا می‌کند.
بورس کالا و معاملات پتروشیمی ها
در مقالات قبلی بورس کالا، پتروشیمی های فعال در بورس کالا را معرفی کردیم و همین‌طور محصولاتی که هر یک از این پتروشیمی‌ها در بورس کالا عرضه می‌کنند. نگاهی به بورس کالا در سال گذشته نشان می‌دهد در تالار پتروشیمی در سال ۹۸ نزدیک به ۲۲۵ هزار تن انواع کالا به ارزشی بیش از ۲۰ هزار میلیارد مورد معامله قرار گرفت. در این دوره مجتمع پتروشیمی اروند با فروش نزدیک به ۳۷ هزار تن انواع پلی وینیل کلراید و سود کاستیک و کسب سهم ۱۶ درصدی از حجم کل معاملات این تالار، رتبه نخست حجم معاملات را به خود تخصیص داد. ارزش معاملات این مجتمع پتروشیمی نیز به رقمی بیش از ۱۳۶۹ میلیارد ریال افزایش یافت.
پتروشیمی بندر امام نیز توانست با فروش حدود ۳۱ هزار تن انواع محصولات پلیمری شامل پلی اتیلن های سبک و سنگین پس از پتروشیمی اروند به‌عنوان دومین شرکت پرفروش این تالار در دوره مذکور معرفی شود. پتروشیمی پارس نیز با عرضه بیش از ۲۶ هزار تن محصول و فروش نزدیک به ۲۴ هزار تن آن رتبه سوم را به خود تخصیص داد. جایگاه چهارم و پنجم نیز به دو مجتمع پتروشیمی تندگویان و شازند اراک اختصاص یافت؛ اما ازنظر ارزش معاملات پتروشیمی بندر امام با ثبت ارزش ۲ هزار و ۶۸۴ میلیارد و ۴۸۶ میلیون ریال رتبه اول را کسب کرد. دو مجتمع پتروشیمی تندگویان و پتروشیمی شازند نیز ازنظر ارزش معاملات ماهانه در فروردین‌ماه امسال به ترتیب دوم و سوم شدند. پس از آن‌ها، دو مجتمع پتروشیمی پارس و امیرکبیر هم به ترتیب رتبه‌های بعدی را به خود تخصیص دادند.
نگاهی به سهام پتروشیمی ها
معمولاً پتروشیمی های فعال در بازار سرمایه بین سهامداران خود سود نقدی توزیع می‌کنند و اکثر سرمایه گذارانی که به دنبال سود نقدی سالیانه هستند، سهام پتروشیمی ها برای آنان جذابیت دارد. می‌توانید برای مشاهده وضعیت پتروشیمی ها و عملکرد آن‌ها در سال گذشته در مورد توزیع سود نقدی به سایت کدال مراجعه کنید. با بررسی عملکرد پتروشیمی‌ها متوجه این مطلب می‌شوید که معمولاً پتروشیمی‌ها درصد بالایی از سود محقق شده در یک سال مالی را به‌صورت نقدی بین سهامداران تقسیم می‌کنند. البته پتروشیمی‌های زیان‌ده هم وجود دارند و نباید همه شرکت‌های پتروشیمی را سودده دانست.
در مورد خرید سهام پتروشیمی باید به فاکتورهایی مانند مالکیت آن شرکت پتروشیمی توجه کرد. گاهی اوقات مالک یک پتروشیمی می‌تواند پتروشیمی بزرگ‌تری باشد. همین‌طور سود نقدی، یکی دیگر از فاکتورهایی است که شاید باعث جذابیت سهام پتروشیمی شود. یکی دیگر از نکاتی که در مورد خرید سهام پتروشیمی به خاطر جذابیت سود نقدی تقسیمی باید توجه شود درصد و تاریخ توزیع آن است که معمولاً تفاوتی با سال‌های قبل آن ندارد و با بررسی سوابق آن می‌توان خوش‌حساب بودن پتروشیمی‌ها را بررسی کرد.
| نماد | بازار | نماد | بازار |
| پارس – پتروشيمي پارس | بورس – نقدی | پترو گچساران – پتروشيمي گچساران | فرابورس |
| پترول – گروه پتروشيمي س. ايرانيان | بورس – نقدی | پترو همدان – پتروشيمي ابن سينا همدان | فرابورس |
| تاپيكو – س. نفت و گاز و پتروشيمي تأمين | بورس – نقدی | پتروباختر – پتروشيمي باختر | فرابورس |
| جم – پتروشيمي جم | بورس – نقدی | پتروشيمي تبريز – پتروشيمي تبريز | فرابورس |
| حپترو – حمل و نقل پتروشيمي( سهامي عام | بورس – نقدی | پتروشيمي دماوند – پتروشيمي دماوند | فرابورس |
| خراسان – پتروشيمي خراسان | بورس – نقدی | پتروشيمي سلمان – پتروشيمي سلمان فارسي | فرابورس |
| شاراك – پتروشيمي شازند | بورس – نقدی | پتروشيمي كوروش – توسعه صنايع پتروشيمي كوروش | فرابورس |
| شپديس – پتروشيمي پرديس | بورس – نقدی | پتروشيمي مرجان – پتروشيمي مرجان | فرابورس |
| شخارك – پتروشيمي خارك | بورس – نقدی | پتروشيمي همدان – پتروشيمي ابن سينا همدان | فرابورس |
| شفن – پتروشيمي فناوران | بورس – نقدی | پتروكاويان – پتروشيمي كاويان | فرابورس |
| شيراز – پتروشيمي‌شيراز | بورس – نقدی | پترومرواريد – پتروشيمي مرواريد | فرابورس |
| فارس – صنايع پتروشيمي خليج فارس | بورس – نقدی | پتروممسني – پتروشيمي ممسني-پذيره نويسي | فرابورس |
| كرماشا – صنايع پتروشيمي كرمانشاه | بورس – نقدی | پذيره-ستون – پذيره-پتروشيمي بيستون | فرابورس |
| نوري – پتروشيمي نوري | بورس – نقدی | زاگرس – پتروشيمي زاگرس | فرابورس |
| وپترو – سرمايه‌گذاري صنايع پتروشيمي | بورس – نقدی | زنجان – پتروشيمي زنجان | فرابورس |
| بوعلي – شركت پتروشيمي بوعلي سينا | فرابورس | شبصير – توليدات پتروشيمي قائد بصير | فرابورس |
| پترو دماوند – پتروشيمي دماوند | فرابورس | شغدير – پتروشيمي غدير | فرابورس |
| پترو دهدشت – پتروشيمي دهدشت-پذيره | فرابورس | شگويا – پتروشيمي تندگويان | فرابورس |
| شکبیر (پتروشیمی امیر کبیر) | فرابورس | كالاي پتروشيمي – كالاي پتروشيمي | فرابورس |
| مخازن پتروشيمي – پايانه ها و مخازن پتروشيمي | فرابورس | مارون – پتروشيمي مارون | فرابورس |
فاکتور های مهم در تحلیل بنیادی پتروشیمی ها
آنچه از رویدادهای مالی پتروشیمی باید بدانیم:
۱-اسامی سهامداران عمده شرکت
۲-پرداختنی‌های تجاری و غیرتجاری
۳-فروش پتروشیمی
۴-اطلاع از نرخ فروش محصولات پتروشیمی
۵-سایر داده‌های آماری مهم و مرتبط با فروش (اتفاقاتی که در اثر شرایط متغیر بازارها ممکن است برای محصولات آن پتروشیمی پیش آید)
۶-مواد اولیه پتروشیمی برای تولید محصولات خود
۷-بهای تمام‌شده محصولات پتروشیمی
۸-ریسک ها و فرصت‌های موجود بازار پتروشیمی