حجم مشکوک چیست؟
زمانی که صحبت از معاملات سهام به میان می‌آید، اصطلاحات مختلفی به گوش می‌خورد که یکی از آنها، حجم مشکوک در بورس است. به عبارت ساده، تعداد معاملات سهام هر نماد در یک بازه زمانی مشخص (مثلا یک روز) را حجم معاملات آن نماد می‌گویند و در شرایطی ممکن است کارشناسان این حجم را غیرواقعی تلقی کنند که در اینصورت حجم مشکوک نامیده میشود.
در سایت شركت مديريت فناوری بورس تهران به آدرس tsetmc.com حجم معاملات نمادهای مختلف به صورت روزانه قابل دسترسی است.
برای آشنایی بیشتر با حجم مشکوک، ابتدا به بررسی دقیق مفهوم حجم در معاملات می‌پردازیم.
مفهوم حجم معاملات
همان‌طور که می‌دانید روش‌های مختلفی جهت تحلیل بازار بورس به منظور انجام سرمایه‌گذاری سودده وجود دارد؛ تمامی این روش‌ها از تعدادی پارامتر تشکیل شده اند که در بسیاری اوقات این پارامترها ثابت است و تغییر در روش محاسبه و یا تاکید بر یک پارامتر قوی‌تر میشود.
حجم معاملات نیز یکی از پارامترهایی است که تقریبا در تمامی روش‌های تحلیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. افرادی که از تکنیک تابلوخوانی برای انجام معامله استفاده می‌کنند، در واقع با تکیه بر حجم معاملات و همچنین میانگین حجم ماه، معاملات خود را مدیریت می‌کنند.
یکی دیگر از روش‌هایی که تحلیلگران بازار بورس از آن استفاده می‌کنند، تحلیل تکنیکال است. در این روش از اندیکاتورهای مختلفی استفاده میشود که گاهی هدف آنها تعیین وضعیت فعلی بازار و گاهی پیش‌بینی وضعیت آینده آن است؛ در تمامی این روش‌ها سه پارامتر بازه زمانی، قیمت سهم و حجم معاملات سهم، بخش مهمی از فرآیند را تشکیل می‌دهند و در واقع حجم معاملات پارامتری است که موجب گسترش و توسعه اندیکاتورهای این روش تحلیلی شده است.
همچنین از آنجایی که بسیاری از سیستم‌های معاملاتی در دنیا با تکیه بر حجم معاملات گسترش یافته‌اند؛ این پارمتر، خود به اشکال مختلفی مورد بررسی قرار می‌گیرد و یکی از مهم‌ترین آنها «میانگین حجم ماه» است.
میانگین حجم ماه چیست؟
برای انجام تحلیل بازار، پارامترهایی مانند قیمت، حجم و … به صورت میانگین در یک بازه زمانی خاص مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ لذا طبق این تعریف، به میانگین حجم‌هایی که در طول یک ماه کاری معامله شده‌اند، میانگین حجم ماه می‌گویند.
برای محاسبه میانگین حجم ماه، تمامی حجم‌های یک ماه کاری (شامل ۲۱ روز قبل از روز جاری) را با یکدیگر جمع و سپس بر تعداد روز تقسیم می‌کنند. عدد به‌دست آمده کاربردهای گسترده‌ای در تحلیل بازار و برآورد سوددهی یک سهم دارد که از این دست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نقدشوندگی سهم: با استفاده از میانگین حجم ماه، می‌توان میزان نقدشوندگی یک سهم را تخمین زد.
خرید سهام با توجه به نقدشوندگی آن به این معناست که به عنوان مثال: شما قصد خرید ۵۰۰ هزار سهم از نماد «الف» را دارید. اگر حجم معاملاتی این نماد در روز ۱۰۰هزار سهم باشد، انجام این معامله عملا امکان‌پذیر نیست و برای شما نقدشوندگی ندارد؛ اما اگر همین نماد دارای میانگین حجمی ۲۰ملیون سهم در ماه باشد، امکان معامله فراهم شده و این سهام قابلیت نقدشوندگی بالایی دارد.
توجه داشته باشید که نقدشوندگی هر سهم معیار بسیار مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای خرید به حساب می‌آید.
ورود سرمایه به یک سهم: بالا رفتن حجم معاملات در سهام هر نماد به معنای ورود پول و سرمایه به آن است. این موضوع یکی از مواردی است که سرمایه‌گذاران به آن توجه می‌کنند. تزریق پول به هر سهام علاوه بر تاثیری که در میزان نقدشوندگی آن دارد، می‌تواند به معنای رخ دادن تغییرات مثبت در شرکت نیز باشد.
البته درنظر گرفتن این موضوع جهت انجام سرمایه‌گذاری، به تنهایی توصیه نمی‌شود؛ ولی در بحث میانگین حجم ماه، عدد به‌دست آمده می‌تواند نشان‌دهنده رشد نماد و تزریق پول به آن باشد.
مفهوم حجم مشکوک
حجم معاملات هر نماد با توجه به رخدادهای مختلف، ممکن است مشمول تغییرات مثبت یا منفی شود؛ ولی معمولا سهام شرکت‌ها روند مشخصی را در بازار طی می‌کند.
طبق این تعریف، زمانی‌که حجم معاملات یک نماد به صورت غیرعادی و به یکباره افزایش یابد، اصطلاحا به آن حجم مشکوک می‌گویند.
به عنوان مثال، برای یک نماد به صورت معمول شاهد معامله ۱۰۰هزار سهم در روز بودیم و به یکباره این حجم به یک میلیون در روز افزایش یافته است؛ بدیهی است که این افزایش در یک روز طبیعی نبوده و این نماد با حجم مشکوک معامله روبرو شده است.
حجم مشکوک در بورس غالبا به معنای افزایش حجم معاملات یک نماد است؛ اما کاهش آن نیز به صورت افت قیمت سهم مشاهده شده است. نکته مهم، تحلیل این افت و خیز و بررسی میزان واقعی بودن آن است.
به عبارتی بالا رفتن حجم معاملات یک نماد، به معنای ورود سرمایه‌ای قابل توجه به آن است، این ورود سرمایه در حالت نرمال، از تغییر در روند کار شرکت مذکور در جهتی مثبت نشات می‌گیرد. اما اگر چنین تغییری اتفاق نیفتاده باشد؛ افزایش قیمت، کاذب تلقی میشود. تشخیص این موضوع باعث انجام یک معامله سودده و یا زیان‌ده خواهد شد.
کاربرد حجم در تحلیل نماد
یکی از فاکتورهای مهم که در تحلیل‌ها و الگوهای نموداری از آن استفاده میشود، حجم معاملات هر نماد است. در نمودارهای تحلیلی به صورت نرمال زمانی که قیمت سهام شرکتی روند صعودی طی می‌کند، همزمان با آن حجم معاملات روند افزایشی دارد.
اما شناسایی سهم خوب در این نمودار چگونه اتفاق می‌افتد؟
فرض کنید در نمودار یک بازه زمانی خاص، نماد «الف» دارای افزایش قیمت ۵ درصدی و افزایش حجم معاملات ۴ درصدی است و نماد «ب» نیز افزایش قیمت ۵ درصد ولی افزایش حجم معاملات ۲ درصد را نشان می‌دهد؛ در این شرایط شرکت «الف» گزینه بهتری برای سرمایه‌گذاری تلقی میشود.
مثال بالا در رابطه با روند منفی هم به همین شکل کاربرد دارد، یعنی کاهش قیمت در یک نماد با کاهش حجم معاملات آن به صورت همزمان اتفاق می‌افتد و اگر تعادلی بین این دو برقرار نباشد، با حجم مشکوک در آن معامله روبرو هستیم.
حجم مشکوک چگونه ایجاد میشود؟
حجم مشکوک در نمادها، معمولا به صورت دستی و توسط اشخاص خاصی در بازار ایجاد میشود. به عبارتی اتفاقات یک نماد به مرور در روند معاملات آن تاثیر می‌گذارد و تغییر قابل توجه در یک یا چند روز خاص، از روال طبیعی حرکت بازار خارج است و احتمالا ارتباطی به تغییرات مثبت یا منفی آن شرکت ندارد.
ایجاد حجم مشکوک در ابعاد کوچک توسط افراد و در ابعاد بزرگ‌تر توسط شرکت‌ها انجام میشود. در این روند، ابتدا صف‌های طولانی بابت خرید یک سهم، آن هم با قیمت بالاتر از ارزش واقعی خود، ایجاد میشود؛ با جمع شدن صدها سفارش عرضه در طول یک یا چند روز، توهمی مبنی بر سودده بودن آن به‌وجود می‌آید و در نهایت افراد زیادی به سمت انجام آن معامله سوق پیدا می‌کنند و حجم خرید افزایش می‌یابد.
در این شرایط کارشناسان با بررسی سوابق نماد، نمودار تحلیلی، اتفاقات مثبت و منفی شرکت و … مشکوک و یا واقعی بودن حجم معاملات آن را تشخیص می‌دهند.
سخن آخر
طبق توضیحات ارائه شده در این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که تغییرات در حجم معاملات، در صورتی‌که به مرور اتفاق بیفتد و تناقضی با میانگین حجم معاملات ماهانه همان نماد نداشته باشد، نقطه قوت برای آن شرکت و احتمالا گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری است؛ اما رخ دادن تغییر به‌صورت ناگهانی باعث ایجاد شک در واقعی بودن معاملات میشود.
اگرچه مبنا قرار دادن یک عامل برای تصمیم‌گیری در سرمایه‌گذاری، هرگز پیشنهاد نمی‌شود؛ اما حجم معاملات از مواردی است که خود به تنهایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین تشخیص حجم مشکوک در بورس نیز از نکات مهم این بازار است.