آیا صندوق های سرمایه گذاری مطمئن هستند؟
در این مقاله قصد داریم درباره صندوق های سرمایه گذاری و درجه اعتبار آن‌ها صحبت کنیم. می‌خواهیم ببینیم آیا این صندوق ها مطمئن هستند؟ چه کسی امنیت آن‌ها را تضمین می‌کند؟ آیا ممکن است صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز، مثل بعضی از موسسات مالی و اعتباری، سپرده‌گذاران را دچار مشکل کنند؟ برای دریافت پاسخ این سوالات با ما همراه باشید.
در ادامه عناوین زیر را مشاهده خواهید کرد:
o اعتبار صندوق های سرمایه گذاری چگونه تضمین می‌شود؟
o صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟
o چه قوانینی برای ثبت صندوق سرمایه گذاری وجود دارد؟
o نظارت بر صندوق های سرمایه گذاری چگونه انجام می‌شود؟
o نحوه نظارت سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری
o سیستم نظارت داخلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری
o سرمایه‌گذاران چگونه می‌توانند بر صندوق‌ها نظارت داشته باشند؟
اعتبار صندوق های سرمایه گذاری چگونه تضمین می‌شود؟
قبل از پرداختن به مسئله اعتبار صندوق های سرمایه گذاری، لازم است کمی با نوع عملکرد آن‌ها آشنا شویم و لزوم وجود این صندوق‌ها را بررسی کنیم. با افزایش روزافزون نرخ تورم، همه مردم به دنبال راهی برای حفظ ارزش دارایی‌های خود می‌گردند. پس‌انداز دیگر روش مناسبی برای ثروتمند شدن نیست زیرا نرخ بهره بانکی از تورم عقب‌تر است. بسترهای متنوعی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد و هر یک مزایا و معایب خود را دارند اما این روزها، بورس در ایران بهترین گزینه محسوب می‌شود. شفافیت فرایندها، نظارت دقیق و مستمر، قابلیت نقدشوندگی بالا، سوددهی مناسب و … همه مزایایی هستند که سرمایه‌گذاران را به این بازار جذب می‌کنند و این مزایا، صندوق های سرمایه گذاری را نیز در بر می‌گیرد.
صندوق سرمایه‌گذاری چیست؟
صندوق های سرمایه گذاری در واقع شرکت‌هایی هستند که نقدینگی را از سمت مردم جذب و آن را در محل‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌کنند. بسته به محل سرمایه‌گذاری، میزان ریسک و البته نوع خرید و فروش یونیت‌ها، صندوق‌ها انواع مختلفی دارند:
صندوق سرمایه گذاری درامد ثابت: بین ۷۰ تا ۹۰ درصد دارایی‌ها را در اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی با درامد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق کمترین ریسک و حداقل سود تضمین شده دارد.
صندوق سرمایه گذاری در سهام: حداقل ۷۰ درصد دارایی‌های خود را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق بیشترین بازدهی را دارد و البته ریسک بیشتری نیز خواهد داشت.
صندوق سرمایه گذاری مختلط: حداکثر ۶۰ درصد دارایی‌های خود را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کند. این صندوق‌ها ریسک و بازدهی متعادلی دارند.
این صندوق‌ها ممکن است مبتنی بر صدور و ابطال باشند یعنی برای خرید و فروش آن‌ها باید به صورت حضوری یا از طریق وب سایت خود شرکت اقدام شود. حالت دیگر، این است که صندوق ETF یا قابل معامله در بورس باشد و مثل سهام شرکت‌های دیگر، از طریق سامانه‌های معاملاتی بورس قابلیت خرید و فروش داشته باشد.
چه قوانینی برای ثبت صندوق سرمایه گذاری وجود دارد؟
برای بررسی میزان اعتبار و اطمینان صندوق های سرمایه گذاری، لازم است ابتدا روش تاسیس این صندوق‌ها و قوانینی که در این زمینه وجود دارند را بررسی کنیم. قبل از تاسیس صندوق، لازم است مجوزهای متعددی از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت شود. صندوق‌هایی که با مشارکت بانک‌ها یا موسسات مالی و اعتباری یا اشخاص حقوقی مرتبط به بانک تاسیس می‌شوند، لازم است مجوز بانک مرکزی را نیز به دست آورند. همچنین طبق ماده ۲ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، لازم است صندوق در مرجع ثبت شرکت‌ها نیز به ثبت برسد. پس از این مرحله، باید مجوزها، طرح اساسنامه و مدارک شناسایی موسسان صندوق به اداره ثبت شرکت‌ها ارائه شود تا بتواند مجوز پذیره نویسی را بگیرد. سازمان بورس و اوراق بهادار قبل از پذیره نویسی اولیه و بعد از برگزاری مجمع، موارد زیر را از صندوق دریافت می‌کند:
اساسنامه و امیدنامه مصوب مجمع صندوق
مدارک مبتنی بر سمت توسط مدیر، مدیر ثبت، متولی و حسابرس منتخب مجمع صندوق
فهرست هویت و اقامتگاه موسسان و تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز پذیره نویسی شده توسط آن‌ها
تاییدیه بانک مبنی بر واریز ارزش مبنای واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز به حساب بانکی صندوق
سایر موارد به تشخیص سازمان بورس و اوراق بهادار
پس از طی همه مراحلی که گفته شد، اجازه پذیره‌نویسی و فروش واحدهای صندوق‌ها آغاز می‌شود.
نظارت بر صندوق های سرمایه گذاری چگونه انجام می‌شود؟
چنان که تا این جا دیدیم، قوانین محکم و دقیقی برای تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد اما کار در این مرحله تمام نمی‌شود و فرایندهای نظارتی سخت‌گیرانه متعددی وجود دارد. این نظارت‌ها هم از سمت سازمان بورس و هم به صورت داخلی و درون خود شرکت انجام می‌شوند:
نحوه نظارت سازمان بورس بر صندوق های سرمایه گذاری
سازمان بورس و اوراق بهادار عملکرد صندوق‌ها را دائما تحت نظر دارد. تمامی فرم‌های تکمیل‌شده صدور و ابطال و نحوه بایگانی اسناد بررسی می‌شوند. همچنین ناظرهای سازمان بورس، محل دفتر شرکت و امکانات و تجهیزات آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. علاوه بر این، نرم‌افزار صندوق‌ها امکان نظارت لحظه‌ای بر عملکرد صندوق را فراهم می‌کند و امکانات و اطلاعات زیر را در اختیار سازمان می‌گذارد:
صورت‌های مالی
گزارش بازرسی
ثبت اسناد
صورت حساب مشتری
امکان ارتباط آنلاین و ذخیره اطلاعات
انجام مراحل صدور و ابطال
محاسبه ارزش خالص دارایی (NAV)
سیستم نظارت داخلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری
ارکان صندوق، یک سیستم نظارت داخلی را اجرا می‌کنند. منظور از ارکان، مدیر، متولی و حسابرس صندوق است. مدیر بر تمام مراحل اجرایی صندوق و دریافت و پرداخت‌ها نظارت دارد و همچنین، عملکرد کارگزاران و مدیر سرمایه‌گذاری صندوق را تحت نظر می‌گیرد. متولی صندوق به صورت مستمر بر عملکرد مدیر و ضامن نظارت دارد. او از ارائه به موقع گزارش‌ها و نظرات حسابرس و انتشار به موقع اطلاعات توسط مدیر اطمینان حاصل می‌کند. همچنین وظیفه طرح موارد تخلف مدیر، ضامن و حسابرس صندوق نزد سبا یا دیگر مراجع به عهده متولی است. حسابرس نحوه طراحی و اجرای سیستم کنترل داخلی و تمامی عملیات مالی صندوق را کنترل می‌کند و صحت محاسبه خالص ارزش دارایی صندوق را مورد بررسی قرار می‌دهد. او همچنین گزارش‌ها، صورت‌های مالی و اطلاعات تهیه شده توسط مدیر را تحت نظر دارد.
سرمایه‌گذاران چگونه می‌توانند بر صندوق‌ها نظارت داشته باشند؟
همان طور که می‌دانید، بورس پیچیدگی‌ها و ادبیات مخصوص به خود را دارد و یادگیری آن‌ها برای همه ممکن نیست. از سوی دیگر، تحلیل وضعیت بازار و سهم‌های مختلف و رصد روزانه اخبار و اطلاعات، فرایندی زمان‌بر است و از عهده هر کسی بر نمی‌آید. بنا به این دلایل، روش‌های غیر مستقیمی برای سرمایه گذاری در بورس ایجاد شده است که صندوق سرمایه گذاری یکی از آن‌ها است. در این روش، شما سرمایه خود را به دست یک گروه از افراد متخصص و حرفه‌ای می‌سپارید و خود ناظر فعالیت‌های آن‌ها خواهید بود.
مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم، نظارت‌های قانونی خارجی و داخلی بر صندوق را نشان می‌دهند. این نظارت‌ها میزان اطمینان به صندوق‌ها و اعتبار آن‌ها را بالا می‌برد و احتمال بروز تخلف و اختلاس را به صفر می‌رساند. سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند شخصا بر عملکرد صندوق نظارت داشته باشند. آن‌ها مستقیما به صورت وضعیت حساب سرمایه‌گذاری خود دسترسی دارند. گزارش عملکرد صندوق هر سه ماه یک بار روی سامانه کدال منتشر می‌شود و پورتفوی صندوق نیز ماهی یک بار در همین سامانه منتشر می‌شود.
سخن آخر
تمامی مراحل نظارت بر تاسیس و فعالیت صندوق های سرمایه گذاری را با هم بررسی کردیم. به عنوان جمع‌بندی می‌توان گفت که این صندوق‌ها بستری امن برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند و ریسک کلاهبرداری و اختلاس در آن‌ها تقریبا صفر است. در مورد همه صندوق‌ها یک سیستم نظارتی سه لایه اعمال می‌شود. سیستمی که شامل نظارت‌ها و بازرسی‌های سازمان بورس و حسابرسی‌های درون شرکت می‌شود و همچنین، امکان بررسی گزارش عملکرد و پورتفوی صندوق را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.