ارزش ذاتی سهم چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
برای خرید و فروش در بازار سرمایه و بورس، لازم است ملاک و معیارهایی داشته باشیم. تحلیل‌گران همواره به دنبال پیدا کردن فاکتورهای دقیق هستند تا بتوانند بهترین زمان را برای معامله و کسب سود پیدا کنند. این معیارها در رویکردهای مختلف متفاوت هستند. تحلیل‌گران بنیادی قبل از هر چیز بررسی می‌کنند که ارزش ذاتی سهم چیست و چه تفاوتی با قیمت بازار دارد؛ سپس بر اساس این تفاوت برای خرید و فروش اقدام می‌کنند. این یک دیدگاه بلندمدت است و بر اساس این ایده شکل گرفته است: قیمت هر سهم در نهایت به سمت میانگین ارزش ذاتی آن سهم حرکت خواهد کرد.
ارزش ذاتی سهم چیست؟
ارزش بنیادی یا ارزش ذاتی سهم که در انگلیسی Intrinsic value نامیده می‌شود، یکی از اصطلاحات رایج بورس و بازار سرمایه است و به عنوان معیاری برای خرید و فروش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ارزش را بر اساس عوامل مختلف و با فرمول‌های خاصی محاسبه می‌کنند اما قبل از پرداختن به آن‌ها، لازم است تصویری کلی درباره این معیار داشته باشیم.
یک نکته مهم در این میان، درک تفاوت ارزش و قیمت است. تفاوت این دو مفهوم را در زندگی روزمره خود نیز مشاهده می‌کنیم. مثلا همه می‌دانند ارزش واقعی پراید بسیار کمتر از قیمت فعلی آن است! قیمت یعنی همان رقمی که سهم امروز با آن خرید و فروش می‌شود. این قیمت تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد؛ عواملی مانند میزان عرضه و تقاضا، جو حاکم بر بازار، اوضاع سیاسی کشور و … . ارزش ذاتی، اهمیت و سودمندی یک سهم را نشان می‌دهد و دو عامل قدرت سودآوری و چگونگی کسب سود روی آن تأثیر می‌گذارند.
کارشناسان و تحلیل‌گران برای مشخص کردن قدرت سودآوری یک سهم، تمامی ابعاد واحد اقتصادی مربوط به آن را مورد بررسی قرار می‌دهند و قابلیت‌های آن را مشخص می‌کنند. در این راستا صورت‌های مالی، پتانسیل رشد، دارایی‌ها و … یک شرکت بررسی می‌شود و در نهایت مشخص خواهد شد که آیا آن شرکت می‌تواند در آینده هم سودآوری خود را تکرار کند و افزایش دهد یا خیر. کیفیت و چگونگی کسب سود نیز با سنجیدن معیارهایی مثل میزان رضایت کارکنان و مشتریان، وضعیت در مقایسه با رقبا، میزان ریسک، پیش‌بینی وضعیت سود در آینده و … تعیین می‌شود. برای تعیین ارزش ذاتی، لازم است جریان‌ها و صورت‌های مالی شرکت در سال‌های آینده پیش‌بینی شود.
ارزش ذاتی سهم فاکتوری است که در تحلیل بنیادی و رویکردهای فاندامنتال به بازار در نظر گرفته می‌شود. اگر قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت داشته باشید، این فاکتور یکی از مهمترین عواملی است که باید در نظر بگیرید. قیمت و ارزش یک سهم لزوما با هم برابر نیستند اما تصور رایج این است که قیمت سهام در گذر زمان به سمت ارزش ذاتی آن حرکت می‌کند.
سرمایه‌گذارانی که رویکرد بنیادی دارند، زمانی که قیمت سهم از ارزش ذاتی آن کمتر باشد برای خرید اقدام می‌کنند. در این حالت ارزش بازاری از ارزش ذاتی سهم کمتر است و پیش‌بینی می‌شود قیمت در آینده بیشتر شود. به این بازار در انگلیسی undervalue می‌گویند. زمانی که قیمت از ارزش واقعی یک سهم بیشتر باشد با بازار overvalue مواجه هستیم. در این حالت، سرمایه‌گذاران برای فروش اقدام می‌کنند.
با این اوصاف، تفاوت ارزش و قیمت عامل مهمی برای سرمایه‌گذاران است و زمان ورود به بازار و خروج از آن را برای‌شان مشخص می‌کند.
اصطلاح حباب بازار، از همین تفاوت به وجود آمده است. زمانی که قیمت یک سهم از ارزش ذاتی آن بیشتر باشد، حباب مثبت به وجود آمده و لازم است برای فروش اقدام شود. برعکس، وقتی که قیمت سهم از ارزش واقعی آن کمتر باشد، حباب منفی شکل گرفته و فرصت مناسبی برای خرید محسوب می‌شود.
ارزش ذاتی سهم چگونه محاسبه می‌شود؟
محاسبه ارزش ذاتی سهم یک کار پیچیده و تخصصی است که با استفاده از فرمول‌های مختلف و رویکردهای مختلف انجام می‌شود. اساسا تحلیل بنیادی یک روش تخصصصی است که هر کسی وقت و توانایی یادگیری آن را ندارد. به همین دلیل شرکت‌ها و متخصصان مشاوره سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند تا تحلیل‌های تخصصی خود را به سهام‌داران ارائه دهند و آن‌ها را در زمینه خرید و فروش سهام راهنمایی کنند.
مدل گوردون یکی از روش‌های رایج برای محاسبه ارزش ذاتی سهم است. مدلی که ارزش ذاتی سهام را، بر مبنای ارزش فعلی سود تقسیمی پیش‌بینی‌شده با نرخ ثابت، محاسبه می‌کند.
برای استفاده از این مدل، لازم است چند شاخص را در یک فرمول قرار دهید و ارزش واقعی سهام یک شرکت را به دست آورید. فرمول مدل گوردون برای محاسبه ارزش ذاتی سهم به این شکل است:
(Intrinsic value of stock = D÷(k-g
در این فرمول D سود تقسیمی مورد انتظار هر سهم، K بازده مورد انتظار سرمایه‌گذار و g نرخ رشد مورد انتظار سود تقسیمی سهام است.
ارزش دارایی‌های مالی شرکت چگونه محاسبه می‌شود؟
تحلیل‌گران بنیادی برای محاسبه ارزش ذاتی سهام یک شرکت، ارزش دارایی‌های آن شرکت را نیز محاسبه می‌کنند و برای این کار، رویکردهای مختلفی وجود دارد.
رویکرد ترازنامه‌ای: در این رویکرد ارزش دارایی‌های شرکت، چه موارد مشهود و چه غیر مشهود، محاسبه می‌شود. یکی از روش‌های رایج در رویکرد ترازنامه‌ای، محاسبه ارزش خالص دارایی یا NAV شرکت است. فاکتور NAV معیاری برای مشخص کردن ارزش دارایی‌های یک شرکت است که در آن ذخیره کاهش ارزش دارایی‌ها، سود محقق شده بعد از تاریخ ترازنامه، ارزش افزوده پرتفوی غیر بورسی، ارزش افزوده پرتفوی بورسی و حقوق صاحبان سهام به هم اضافه و بر تعداد سهام شرکت تقسیم می‌شوند. در حقیقت در این روش، صحبتی از سود و زیان شرکت به میان نمی‌آید و تنها ترازنامه در نظر گرفته می‌شود.
رویکرد نسبی: در این روش، ارزش واقعی هر شرکت با توجه به شرکت‌های مشابه تعیین می‌شود. کسانی که از این روش استفاده می‌کنند بر این عقیده هستند که دارایی‌های مشابه قاعدتا باید ارزش یکسانی داشته باشند. در این رویکرد، بیشتر از نسبت P/E استفاده می‌شود.
دو شرکت را در نظر بگیرید که از نظر نرخ رشد، ریسک و … شرایط مشابهی دارند. اگر P/E یکی از این شرکت‌ها در مقایسه با دیگری پایین باشد، یعنی سهام آن شرکت زیر قیمت و کمتر از ارزش واقعی معامله می‌شود و جای رشد دارد. این شرایط فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. البته P/E تنها گزینه موجود برای مقایسه در رویکرد نسبی نیست. در حقیقت بهتر است در مورد هر صنعتی از ضریب‌ها و شاخص‌های مخصوص آن استفاده کنیم تا نتیجه دقیق‌تری به دست آید.
رویکرد تنزیلی: کارشناسان این رویکرد را دقیق‌ترین و مهمترین روش ارزش‌گذاری می‌دانند که با توجه به جریان‌های نقدی تولیدی شرکت محاسبه می‌شود. در رویکرد تنزیلی، جریان‌های نقد آتی شرکت با توجه به یک نرخ مشخص، تنزیل می‌شوند و به این ترتیب، ارزش فعلی شرکت به دست می‌آید.
سخن آخر
معیارهای مختلفی برای تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش سهام وجود دارد. افرادی که در تحلیل بورس و بازار سرمایه رویکرد بنیادی دارند، قبل از خرید در نظر می‌گیرند که قیمت فعلی و ارزش ذاتی سهم چیست و چقدر است. آن‌ها عقیده دارند قیمت‌ها به مرور زمان به سمت میانگین ارزش ذاتی سهام حرکت خواهند کرد و تفاوت میان این دو مشخص می‌کند چه زمانی برای خرید یا فروش مناسب است.