صندوق سرمایه گذاری بازارگردانی چیست و چه وظایفی دارد؟
صندوق های بازارگردانی یکی از انواع بازارگردان ها هستند که به شکل صندوق فعالیت می کنند. صندوق بازارگردانی قسمت عمده ای از سهام شرکت را در اختیار دارد و زمانی که سهم در صف خرید قفل باشد اقدام به فروش و زمانی که سهم در صف فروش قفل باشد اقدام به خرید می کند و با این کار روند عرضه و تقاضا را برای سهم متعادل می کند. بازارگردان ها می توانند به شکل شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود داشته باشند. در یکی از مطالب گذشته گفتیم بازارگردان کیست و چه وظایفی دارد اما در این پست می خواهیم درباره صندوق های بازارگردانی بیشتر صحبت کنیم. در ادامه در مورد عملکرد صندوق های بازارگردانی بیشتر توضیح خواهیم داد:
بازارگردانی چیست؟
بازارگردان، کارگزار یا معامله گری است که با کسب مجوز لازم، با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به خرید و فروش اوراق می پردازد. به عقیده برخی، بازارگردان ها نجات دهندگان بازار هستند. این افراد با کمک دانش و تخصص کافی که دارند عرضه و تقاضا را کنترل کرده و بر بازار مسلط می شوند. پس وظایف اصلی بازارگردان ها عبارت است از:
- افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضا در بازار
- کنترل قیمت اوراق بهادار در محدوده مشخص و جلوگیری از نوسانات شدید آن
نحوه عملکرد بازارگردان
بازارگردان ها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه گذار قرار می گیرند. برای مثال، اگر سرمایه گذاران به دنبال فروش سهم خود باشند، بازارگردان ها این سهم را خریداری می کنند تا زمانی که همه فروشندگان تامین شوند و برعکس، اگر سرمایه گذاران به دنبال خرید سهمی باشند، بازارگردان ها حجم مورد نیاز از سهم را به فروش می رسانند تا تمام سفارشات انجام شود.
در حقیقت بازارگردان ها، براساس مجوزی که از سازمان بورس دریافت کرده اند که در آن حداقل حجم معاملاتی که باید صورت بگیرد ذکر شده است، اقدام به تامین عرضه و تقاضای بازارهای مالی می کنند و اوراق بهادار را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می نمایند.
بازارگردان ها چگونه سود می کنند؟
بازارگردان ها همواره با ریسک از دست دادن ارزش یک اوراق بهادار پس از خرید آن از فروشنده و قبل از فروش آن به خریدار مواجه هستند. به همین خاطر از شکاف قیمتی بین سفارش های خرید و فروش برای کسب سود استفاده می کنند. یعنی به عنوان مثال، سهمی را در قیمت ۱۳۰۰ تومان می خرند و در قیمت ۱۳۰۵ تومان برای فروش می گذارند. این شکاف های قیمتی در حجم معاملات بالا، سود روزانه خوبی ایجاد می کنند. گرچه هدف از تشکیل صندوق های بازارگردانی کسب سود نیست اما عملا با سود همراه است.
یکی از مزایایی که برای صندوق های بازارگردانی و به طور کلی بازارگردانان بورس در نظر گرفته شده این است که: مطابق ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تمام نقل و انتقالات اوراق بهادار که توسط بازارگردانان دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف هستند.
شرایط ثبت سفارش توسط بازارگردان:
- قیمت های پیشنهادی در سفارش هایی که بازارگردان ثبت می کند باید در دامنه نوسان مجاز قیمت سهم باشد.
- اختلاف بین کمترین قیمت خرید در سفارش های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش های فروش بازاگردانان، حداکثر برابر دامنه مظدامنه مظنه اختلاف قیمت سفارش خرید و سفارش فروش ثبت شده توسط بازارگردان را نشان می دهد و به عنوان درصد بیان می شود.به عنوان مثال دامنه مظنه ۳% یعنی حداکثر قیمتی که بازارگردان می تواند در سفارش فروش خود ثبت کند ۳% بیشتر از سفارش خرید است.
- حجم سفارش های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و هریک معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته باشد.
فرض کنید در تعهد بازارگردان حداقل سفارش انباشته برابر ۲۰۰۰۰۰ سهم در نظر گرفته شده است، یعنی بازارگردان موظف است در هر حالتی تعداد ۲۰۰۰۰۰ سهم در سفارش خرید و ۲۰۰۰۰۰ سهم در سفارش فروش خود ثبت کرده باشد. اگر در اثر معامله تعدادی از این سهم ها خریده شوند و یا به فروش برسند، بازارگردان باید در مدت ۲ دقیقه دوباره سفارش را افزایش دهد تا حجم سفارش برابر با همان ۲۰۰۰۰۰ سهم شود.
صندوق‌های بازارگردانی چیست؟
شرکت هایی که وارد بازار سرمایه می شوند برای اینکه عملکرد بهتری داشته باشند و در شرایط بحرانی بازار حالت رهاشدگی پیدا نکنند نیاز به نوعی بازارگردان دارند تا در شرایط مختلف بازار از سهام شرکت حمایت کنند. این موضوع به خصوص برای شرکت های بزرگ و دولتی که موظف شده اند سهام خود را در بورس عرضه کنند. صندوق های بازارگردانی مقدار قابل توجهی از سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه را در اختیار دارند و هر زمان که لازم باشد با ان خرید و فروش انجام می دهند.
صندوق های بازارگردانی یکی از ابزارهایی هستند که هدف آن ها متعادل نگه داشتن سهام و کنترل نوسانات قیمت سهم است و علاوه بر این از تشکیل صف های خرید و فروش جلوگیری می کنند. صندوق بازار گردانی از مجموعه ای از سهام مرتبط به هم تشکیل شده و توسط همان ها هم اداره می شود. افراد حقوقی در صندوق های بازارگردانی سرمایه گذاری می کنند.
صندوق اختصاصی بازارگردانی وجوه سرمایه‌گذاران را جمع آوری نموده و آن ها را به خرید انواع اوراق بهادار تخصیص می دهند. هدف از انجام این کار انجام تعهدات بازارگردانی اوراق بهادار، بهره‌گیری از صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس و تأمین منافع سرمایه‌گذاران می باشد. صندوق های بازارگردانی دارای امیدنامه هستند و جزئیات مربوط به تعهدات و شرایط بازارگردانی صندوق در امیدنامه صندوق ذکر می شود.
همچنین در صورتی‌که صرفه و صلاح صندوق ایجاب کند، صندوق در قبال دریافت کارمزد در تعهد پذیره‌نویسی یا تعهد خرید اوراق بهادار موضوع بازارگردانی مشارکت می کند که در این صورت وجوه جمع‌آوری شده و سایر دارایی‌های صندوق، پشتوانۀ این تعهد خواهد بود. به عبارتی این نوع از صندوق ها با هدف بازارگردانی مجموعه‌ای از سهام اعلام‌شده در امیدنامه تأسیس می گردند. بنابراین این صندوق تنها در سهام و حق تقدم خرید سهام موضوع بازارگردانی سرمایه گذاری می کند.
مزایای صندوق های بازارگردانی چیست؟
سهامداران حقوقی همان طور که گفته شد از شکاف قیمتی بین قیمت خرید و قیمت فروش کسب سود می کنند. اما وجود صندوق های بازارگردانی به نفع همه است و به خصوص سهامدراران خرد و سهامدران حقیقی نیز از مزایای آن بهره مند می شوند. برخی از مزیت های صندوق های بازارگردانی عبارتند از:
- کاهش کارمزد و هزینه‌های معاملات صندوق به واسطه معافیت‌هایی که برای صندوق های بازارگردانی در نظر گرفته شده است.
- کاهش محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق
- در اختیار قرار دادن ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات
- ایجاد تعادل در بازار و دور کردن بازار از نوسانات شدید
- از بین رفتن صف های قفل شده خرید و فروش و افزایش نقدشوندگی
در حال حاضر در بازار سرمایه ایران شرایط به نحوی بود که با صف های خرید و یا فروش مواجه بودیم و به همین دلیل قدرت نقدشوندگی بازار کاهش پیدا کرده بود و بسیاری از افرادی که قصد فروش سهم خود را داشتند قادر به این کار نبودند. با ورود صندوق های بازارگردانی این شرایط متعادل خواهد شد. در کشور ما ۳۸ صندوق بازارگردانی اختصاصی در حال فعالیت هستند.
نظرات دارابی کارشناس بازار سرمایه در خصوص نقش بازارگردان ها در بورس:
جای بازارگردان در بازار ما بسیار خالی است، بازارگردان‌ها اجازه نمی‌دهند عرضه و تقاضا به‌صورت رها شده در بازار قرار گیرد. بازارگردانی نباید فقط برای سهم های بزرگ و شاخص ساز انجام شود بلکه تمام شرکت ها نیاز به بازارگردان دارند و این در همه دنیا رایج است. هر شرکتی که وارد بورس می شود باید یک یا چند بازارگردان داشته باشد. حضور بازارگردانان نباشد مقطعی و محدود به یک دوره خاص باشد. بازارگردان ها باید همیشه حضور داشته باشند. باید قوانین تشویقی برای بازارگردان ها و صندوق های بازارگردانی در نظر گرفته شود مانند تخفیفات کارمزدی، حق اطلاع از قوانین مهم شرکت، حق رای در جلسات هیات مدیره شرکت‌ها و …. اگر بازارگردانی درست انجام و سودآوری آن تضمین شود می‌توان شاهد این بود که همه نمادها به‌صورت داوطلبانه بازارگردان داشته باشند.