شناخت بازار پلی‌پروپیلن نساجی در بازار پتروشیمی بورس کالا

در سری مقالات بورس کالا تلاش می‌کنیم اطلاعات تخصصی‌تری در زمینه بازارهای گروه‌های مختلف کالایی ارائه دهیم تا علاوه بر استفاده تخصصی، دوستانی که علاقه‌مند به تحلیل بنیادی هستند اطلاعات دقیق‌تری از پتروشیمی‌های فعال در بازار بورس اوراق بهادار به دست بیاورند. در این مطلب به معرفی بازار پلی‌پروپیلن نساجی در بازار پتروشیمی بورس کالا می‌پردازیم و تمامی موارد مهم در این زمینه را بیان خواهیم کرد.

پلی‌پروپیلن چیست؟

پلیمرها به ‌طور کلی به سه گروه اصلی گرمانرم‌ها یا ترموپلاستیک‌ها، گرماسخت‌ها یا ترموست‌ها و الاستومرها دسته‌بندی می‌شوند. ترموپلاستیک نیز انواع مختلفی دارد که پلی اتیلن و پرو پیلن پلی پرکاربرد و پر تقاضاترین آن‌ها است. پروپیلن که با نام اختصاری PP شناخته می‌شود، یکی از اصلی‌ترین و پرمصرف‌ترین پلیمرهای (یک ساختار شیمیایی پرکاربرد) دنیا است که جایگزین پلی اتیلن است. این پلیمر، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده پروپیلن است که ابتدا از طریق پلیمریزاسیون به روش زیگلر-ناتا و با ساختار –((n(CH2-CH(CH3- تولید و در سال ۱۹۵۴ تولید آن به‌صورت صنعتی آغاز شد.

از ابتدای تولید این پلیمر، برآورد شد که هزینه تولید پلی پروپیلن یا همان PP از پلی اتیلن یا PE کمتر است. ايـن پليمـر جوان‌ترین پلاستيك تجاري دنيا است كه براي اولين بار در دهه ١٩٥٠ بـا به‌کارگیری كاتاليسـت فضـايي ويـژه توليد و به بازار عرضه شد. اين پلاستيك به علت داشتن خصوصيات و ويژگي‌هاي اساسي رشد سريعي را طـي ۳۰ سال گذشته به همراه داشته و انتظار مي‌رود اين رشد در سال‌هاي آتي با روند سريعي ادامه داشته باشد. صنعت تولید نخ و الیاف در سال ۷۱ (صنعت توليد موكت نمدي و صنعت موكت تافتينگ و فرش ملاشینی) رشد سریعی کرد. یکی از دلایل عمده این رشد سریع استفاده از پلی‌پروپیلن نساجی به‌جای الیاف اکریلیک بود. جايگزيني الياف PP (پلی‌پروپیلن نساجی) با الياف اكريليك در كشورهاي اروپايي و آمريكايي سـابقه‌اي بـيش از ۳۰ سال دارد. در هـر صـورت استفاده از الياف pp در توليد موكت و فرش ماشيني سبب ارتقا كيفيت ايـن محصـول و افـزايش تـوان صادراتي كشور در اين بخش شده است.

معرفي و بررسي محصول پلي پروپيلن نساجي

اين الياف در سال ۱۹۶۰ در ايتاليا با نام تجاري مراكلون به‌صورت صنعتي توليد و به بازار عرضه شد. خصوصيات پلی پـروپيلن باعث رشد سريع آن در سطح بین‌المللی گرديد و پس از مدتي نسبتا كوتاه، پلي پروپيلن توانسـت از نظـر مقـدار توليـد، چهـارمين مقام را بعد از پلي استر، نايلون و آکریلیک كسب کند. عدم امكان رنگرزي الياف پروپيلن به روش‌های متداول براي ديگـر اليـاف، باعث جلوگيري از رشد بيشتر اين ليف مصنوعي شده است. الياف و نخ‌های نواري كه دو كاربرد پلي پروپيلن را تشكيل می‌دهند، نسبتا به ‌آسانی به روش ذوب‌ريسي تهيه می‌شوند. آسـان بودن توليد اين نوع الياف و پایين بودن هزينه توليد استقبال بسيار گسترده‌اي از آن را به همراه داشته است. با به كـار گيـري مـواد بالابرنده مقاومت در مقابل اشعه ماوراءبنفش سعي شده است عيب كم بودن مقاومت پلي پروپيلن در مقابل اين اشعه مرتفع شود.

پلي پروپيلن نساجی در مقايسه با ديگر پليمرها مشخصات متمايز و برجسته‌ای دارد كه عبارتند از:

 قيمت پایين PP در مقايسه با ديگر پليمرها

 وزن مخصوص و سبك PP

 انعطاف پذيري و طيف گسترده توليد PP با خصوصيات فيزيكي و شيميايي متغير

 افزايش كاربردهاي جديد و بهبود خواص گريدهاي توليدي جديد

 افزايش كاربرد PP در وسايل و تجهيزات پزشكي و توسعه كاربردهاي PP گريد خاص

 افزايش مصرف PP به‌صورت آلياژ با ديگر پليمرها

 جايگزيني پليمرهايي مانند PS،PE و غيره با PP

راهکارهای مناسب تولید پروپیلن در ایران و منطقه

در حال حاضر بیشترین تولید پروپیلن دنیا به‌صورت روش‌های غیر‌مستقیم بوده است و پروپیلن به‌صورت محصول جانبی تولید می‌شود. با توجه به کمبود پروپیلن در دنیا و رشد تقاضا در سال‌های آینده، روش‌‌های مختلفی برای تولید مستقیم پروپیلن به‌عنوان محصول اصلی فرآیند در نظر گرفته شده است. فرآیندهایی همچون MTP (متانول به پروپیلن)، GTP (گاز طبیعی به متانول و پروپیلن)، RFCC (از برش‌های نفت خام در پالایشگاه ها)، CTO (زغال‌سنگ به گاز سنتز و سپس متانول و پروپیلن) و PDH (هیدروژن زدایی پروپان) است. در بین فرآیندهای مختلف تولید مستقیم پروپیلن، فرآیند PDH به دلیل حجم سرمایه‌گذاری پایین‌تر نسبت به بقیه روش‌ها و فرآیند GTP به علت هزینه‌ خوراک گاز طبیعی ارزان، در کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند.

یکی از دلایل نرخ بازده بالای فرآیند GTP نسبت به PDH، تخفیف ۳۰ درصدی قیمت گاز طبیعی در صورت ادامه زنجیره گاز طبیعی و تولید محصولاتی نظیر پروپیلن است؛ در صورتی که این تخفیف در قیمت پروپان وجود ندارد. با توجه به حجم بالای سرمایه‌گذاری در فرآیند GTP و همچنین نرخ بالای بازده داخلی تولید متانول نسبت به پروپیلن، سرمایه‌گذاری فرآیند GTP در کشور منطقی به نظر نمی‌رسد. ازاین‌رو با توجه به تولید LPG در کشور در ظرفیت بالا و همچنین محدودیت در صادرات این محصول، می‌توان از مزیت فراوانی خوراک LPG در تولید پروپیلن کشور از طریق فرآیند PDH بهره برد.

میزان LPG تولیدشده در منطقه خاورمیانه سالانه ۶۲ میلیون تن است که عربستان ۴۰ درصد، قطر ۱۷ درصد، امارات ۸/ ۱۶ درصد، ایران ۶/ ۱۲ درصد، کویت ۵/ ۸ درصد و عراق ۹/ ۲ در صد از سهم تولید خاورمیانه را در اختیار دارند. همچنین میزان مصرف LPG در منطقه خاورمیانه برابر ۳/ ۲۴ میلیون تن بوده است. عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین‌ مصرف‌کننده LPG، حدود ۶۱ درصد از ظرفیت LPG خود را در صنایع پتروشیمی مصرف می‌کند. یکی از دلایل جهش مصرف LPG عربستان طی سال‌های اخیر بهره‌برداری از ۵ طرح PDH با نام‌های Saudi Polyolfins Company، APPC، NatPet، Al Waha و Al Jubail با ظرفیت هرکدام ۴۵۰ هزار تنی است. همچنین میزان پروپان مصرفی این ۵ پتروشیمی بیش از ۳ میلیون تن است. با توجه به شرایط تولید پلی‌پروپیلن عربستان یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان در منطقه بشمار می‌آید.

تولیدکنندگان پلی‌پروپیلن نساجی در ایران و کاربرد گریدهای مختلف این گروه کالایی

گروه کالایی پلی‌پروپیلن نساجی یکی از پر تقاضاترین گروه‌های کالایی در بازار پتروشیمی بورس کالا است. این گروه کالایی در گریدهای مختلف از پتروشیمی‌های مختلف هر هفته عرضه می‌شود. کاربرد این گروه کالایی در صنایعی چون الیاف، کمربند ایمنی، البسه ورزشی، فرش و قالیچه، رویه و روکش اثاثیه منزل، الیاف Staple، الیاف BCF، الیاف CF، منسوجات بی‌بافت و پوشک کاربرد دارد، در زیر به گریدهای مختلف و عرضه‌کنندگان آن در بازار و همین‌طور کاربرد این گریدها اشاره می‌شود:

بازار پلی پروپیلن در ایران

کشور ایران از تولیدکنندگان مهم پلي پروپيلن در سال‌های اخير به حساب می‌آید. در حال حاضر مجتمع‌های پتروشيمي مارون و پلی‌پروپیلن جم هرکدام با ظرفيت اسمي ۳۰۰ هزار تن در سال، عمده‌ترین توليدکنندگان پلي پروپيلن در ایران هستند. همچنين شرکت نوید زرشيمي، پتروشيمي رجال، پتروشيمي شازند و پتروشيمي پلي نار رتبه‌های بعدی در زمینه توليد این محصول هستند.

رقابت و تقاضا برای گریدهای مختلف پلی‌پروپیلن نساجی در بازار پتروشیمی بورس کالا

در بین پتروشیمی‌هایی که گریدهای مختلف گروه کالایی پلی پروپیلن نساجی تولید می‌کنند، پتروشیمی پلی پروپیلن جم بیشترین حجم معاملات و ارزش معاملات را به خود تخصیص داده است. در این بین گریدهای ۵۵۲ و ۵۵۰ بیشترین حجم رقابت و حجم معامله را به خود تخصیص می‌دهند.

سخن آخر

اخیرا سالانه یک میلیون تن پرو پیلن در کشور تولید می‌شود. از این مقدار میزان قابل توجهی به پلی‌پروپیلن تبدیل می‌شود. با توجه به رشد صنایع ما و پرکاربرد بودن پلی پروپیلن، مصرف این کالای پرکاربرد بالا رفته است و میزان تقاضای پلی‌پروپیلن بیشتر از تولید پتروشیمی های کشور است. یکی از دلایل مهم کمبود پلی‌پروپیلن در کشور کمبود خوراک پروپیلن است. به همین دلیل بیشتر پتروشیمی‌های تولید‌کننده پلی‌پروپیلن کشور کمتر از ظرفیت واقعی تولید می‌کنند. از آنجا که حمل و نقل پروپیلن از لحاظ اقتصادی توجیه چندانی ندارد و واردات آن (تاکنون) امکان‌پذیر نبوده، نیاز است پروپیلن در کشور در ظرفیت بیشتری تولید شود. همچنین تولید پروپیلن در دنیا بیش از متانول است؛ اما میزان تولید متانول در کشور حدوداً ۸ برابر پروپیلن است. به دلیل کمبود پروپیلن در کشور و به‌تبع آن عدم توسعه زنجیره ارزش آن بسیاری از محصولات مهم که در ادامه زنجیره پروپیلن هستند، از طریق واردات تأمین می‌شوند. طبق آمارها میزان واردات محصولات از زنجیره پروپیلن حدود ۷۰۰ میلیون دلار در سال است. همچنین به دلیل کمبود پلی‌پروپیلن کشور و تقاضای بالای این محصول، بیشتر معاملات پلی‌پروپیلن در بورس کالا در وضعیت رقابتی معامله است و خریداران مجبور به پرداخت هزینه‌های بالاتر از قیمت پایه بورس هستند.