معاملات عمده در بورس چیست؟

معاملات در بازار بورس و اوراق بهادار به سه روش خرد، عمده و بلوکی انجام می‌شود. همان طور که از نام این انواع پیدا است، در معاملات بلوکی و عمده حجم زیادی از سهام انتقال می‌یابد. البته فرایند معامله و تسویه نیز در این انواع متفاوت است. در این مقاله به بررسی معاملات عمده در بورس می‌پردازیم و تمامی جزئیات را در این زمینه مطرح می‌کنیم.

در ادامه عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:

o منظور از معاملات عمده در بورس چیست؟
o معاملات عمده چگونه انجام می‌شوند؟
o حداقل و حداکثر حجم معاملات عمده
o مراحل انجام معاملات عمده
o اثرات معاملات عمده بر فرایند  قیمتی سهم در تابلو عادی

منظور از معاملات عمده در بورس چیست؟

چنان که اشاره کردیم، معاملاتی که در آن حجم بالایی از سهام شرکت خرید و فروش شود، معاملات عمده نامیده می‌شوند. قیمت سهام در این نوع معاملات از قیمت معاملات خرد بیشتر است و مکانیسم آن با معاملات خرد کاملا متفاوت است. در حقیقت معاملات عمده در بورس معاملاتی هستند که در آن‌ها، تعداد سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام شرکت بیشتر باشد. برای این گونه معاملات دامنه نوسان و محدودیت حجمی در نظر گرفته نمی‌شود.

معاملات عمده چگونه انجام می‌شوند؟

برای انجام معاملات عمده دو روش در نظر گرفته شده است:

 عرضه عمده از طریق کارگزاران

 عرضه بلوکی و خارج از سیستم معاملات

در روش اول، حجم بالایی از سهام توسط سهامدار عرضه می‌شود و توافق‌هایی مبنی بر حجم معامله، بهای سهام و بازه زمانی انجام معامله بین خریدار و فروشنده صورت می‌پذیرد. پس از آن داد و ستد از کانال کارگزار شکل می‌گیرد. در این روش معمولا پس از عرضه، ارزش سهام کاهش پیدا می‌کند. هنگامی که عرضه سهام بالا رود، خریداران برای کاهش قیمت تقاضای خود را کم می‌کنند و فروشنده مجبور می‌شود که ارزش سهم را کم کند. احتمال دیگری نیز وجود دارد؛ به این صورت که بازار قدرت جذب سهام را داشته باشد و بنابراین ارزش سهم کاهش نخواهد یافت. اگر هنگام عرضه اطلاعات خوبی از آن سهم انتشار یابد، بازار فورا نسبت به جذب آن اقدام می‌کند؛ در صورتی که اخبار و اطلاعات مثبتی درباره سهم منتشر نشود، کاهش قیمت ناشی از عرضه عمده ادامه می‌یابد.

در روش دوم، خریداران می‌خواهند صندلی مدیریتی در مجموعه  به دست آورند. از این رو اقدام به خرید سهام شرکت می‌کنند و امکان دارد بهایی بیشتر از بهای عادی سهام (ارزش روی تابلو) بپردازند. علت بالا رفتن قیمت این است که عرضه‌کننده سهام شرکت، مزایای مجموعه را با فروختن سهام از دست می‌دهد و در نظر دارد این مزایای از دست رفته را، با افزایش قیمت سهم جبران کند. این گونه معاملات باید برای هر دو طرف سودمند باشد؛ یعنی هزینه‌ای که پرداخت می‌شود با امتیازی که به دست می‌آید تناسب داشته باشد زیرا در غیر این صورت طرفین معامله دچار ضرر و زیان می‌شوند.

در حقیقت با انجام معاملات عمده در بورس ممکن است یکی از سه نوع سهام زیر به دست آید:

 سهام مدیریتی کنترلی: افراد یا شرکت‌هایی که معامله عمده را انجام داده‌اند و سهام خریده‌اند، امکان انتخاب یک عضو از هیئت مدیره و همچنین انتصاب مدیرعامل را هم دارند و به این صورت می‌توانند کنترل شرکت را به دست بگیرند.

 سهام مدیریتی غیر کنترلی: افراد یا شرکت‌هایی که سهام عمده را خریداری می‌کنند، فقط می‌توانند یک عضو از هیئت مدیره را انتخاب کنند و امکان انتخاب مدیرعامل را نخواهند داشت.

 سهام غیر مدیریتی: افراد یا شرکت‌هایی که سهام عمده را خریداری می‌کنند، هیچ گونه حق انتخابی در هیئت‌ مدیره نخواهند داشت.

معاملات عمده از نظر زمان تسویه به دو دسته عادی و شرایطی تقسیم می‌شوند:

 معاملات عمده عادی: نقل و انتقال وجه معامله و سهام طی سه روز کـاری

 معاملات عمده شرایطی: پرداخت قسمتی از ثمن معامله خارج از مکانیسم شرکت بـورس یا فرابورس که در اطلاعیه عرضه عمده از جانب فروشنده به عموم بازار اعلام می‌شود.

حداقل و حداکثر حجم معاملات عمده

همان طور که اشاره کردیم، تنها در صورتی می‌توان یک معامله را عمده نامید که در آن سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام شرکت بیشتر باشد. قانون برای انجام معاملات عمده در بورس شرایط زیر را در نظر گرفته است:

الف) در شرکت‌های بورسی اگر ارزش سهام پایه از سه میلیارد ریال بیشتر باشد، حداقل ۱% از سهام پایه باید معامله شود و اگر ارزش سهام کمتر یا مساوی سه میلیارد ریال باشد، معامله باید روی ۵% سهام پایه انجام شود.

ب) در شرکت‌های فرابورسی اگر ارزش سرمایه پایه از یک میلیارد ریال بیشتر باشد، حداقل ۱% و اگر سرمایه پایه کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال باشد، می‌بایست ۵٪ از سهام شرکت معامله شود.

چند نکته کلیدی به هنگام عرضه معاملات عمده:

 معاملات عمده در بازاري مخصوص و مجزا انجام می‌شوند.

 کارگزار فروشنده تنها در صورتی می‌تواند عرضه سهم را انجام دهد که حــداقل ســه دقیقــه از زمان ثبت بهترین سفارش خرید گذشته باشد.

 در معاملات عمده، فروشنده باید یک نفر باشد مگر این که طبق مقررات، کد تجمیع صادر شده باشد. همچنین عرضه سهام باید به طور یک جا و از یک کد معاملاتی باشد.

 کارگزار خریدار صرفا می‌تواند در یک سفارش خرید رقابت داشته باشد و امکان رقابت با چندین سفارش برای اشخاص و یا گروه‌های مختلف را ندارد. همچنین کارگزار نباید در یک معامله در دو سمت عرضه و تقاضا به صورت همزمان فعالیت داشته باشد.

 به منظور انجام معاملات عمده، نماد سهم در بازار عادی باید باز باشد.

مراحل انجام معاملات عمده

به منظور انجام معاملات عمده باید مراحل زیر طی شود:

۱) ارسال اطلاعـات، اسناد و مدارک از جانب فروشـنده بـه کـارگزار فروشـنده و سپس تحویـل آن‌ها از سوی کارگزار مربوطه به بورس یا فرابورس

۲) منتشر کردن اطلاعیه عرضه در صورت تایید اسناد و مدارک از سوی بورس یا فرابورس

۳)  ثبت سفارش خرید و فروش در نرم‌افزارهای معاملاتی به صورت جداگانه در بازه زمانی تعیین‌شده

۴) اگر معامله به صورت شرایطی باشد، باید بعد از تعیین شدن برنده رقابت، ارسال مستندات تسویه خارج از پایاپای از سوی کارگزار فروشنده در مدت زمان ۹ روز کاری صورت پذیرد.

اثرات معاملات عمده بر فرایند  قیمتی سهم در تابلو عادی

شرایط واگذاری و ارزش پایه برای عرضه در معاملات عمده، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که ارزش پایه برای عرضه، تفاوت فاحشی (حداقل ۴۰%) با ارزش روز تابلو داشته باشد و واگذاری هم به صورت نقد باشد، برای آن نماد یک سیگنال مثبت به حساب می‌آید.

کلام آخر

منظور از معاملات عمده در بورس معاملاتی است که در آن‌ها، تعداد سهام مورد معامله از درصد معینی از کل سهام شرکت بیشتر باشد. همان طور که توضیح داده شد، نحوه انجام این معاملات بسیار مهم است زیرا در مواردی، سبب وارد شدن سهامداران راهبردی به مجموعه‌ها و ترکیب هیئت مدیره آن‌ها می‌شود. این امر در مدیریت آتی شرکت‌ها بسیار حائز اهمیت خواهد بود. از سوی دیگر معاملات عمده، فروش را به صورت نقد و اقساط ممکن می‌سازد. این کار باعث می‌شود کارآفرینان قسمتی از سهام شرکت‌ها را در اختیار بگیرند و این موضوع، موجب تسهیل در روند خصوصی‌سازی خواهد شد.