تاثیر نکول بر سود آربیتراژ در قراردادهای آتی
آربیتراژ یکی از استراتژی‌های معاملاتی بازار آتی است که معامله‌گران برای کسب سود بدون ریسک از آن استفاده می‌کنند. معامله‌گران برای آربیتراژ، اقدام به خرید در بازار نقدی (گواهی سپرده کالا) و فروش در بازار آتی کالا می‌کنند و برای شناسایی سود آربیتراژ، تا روز سررسید قرارداد آتی صبر می‌کنند.
آن‌ها در روز سررسید برای ورود به فرآیند تسویه و تحویل، اقدام به ثبت درخواست آمادگی تحویل می‌کنند تا سود آربیتراژ مشخص شود. با این حال همه قراردادهای آتی کالا منجر به تسویه و تحویل نمی‌شوند و در بعضی از موارد، خریداران عمدا یا سهوا نکول می‌کنند (به تعهد خود عمل نمی‌کنند). در این مطلب به تاثیر نکول خریداران بر میزان سود آربیتراژگران می‌پردازیم.
در ادامه عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:
o اگر خریدار نکول کند، چه اتفاقی برای آربیتراژگر می‌افتد؟
o مثال تاثیر نکول بر سود آربیتراژ
o آیا در صورت نکول، آربیتراژگر باید گواهی سپرده‌های کالا را به فروش برساند؟
اگر خریدار نکول کند، چه اتفاقی برای آربیتراژگر می‌افتد؟
اگر در روز سررسید خریدار نکول کند، (فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا ارزش قرارداد را به حساب عملیاتی واریز نکند) تحویل صورت نمی‌گیرد و گواهی سپرده‌هایی که فروشنده در کد بورسی خود دارد به کد بورسی خریدار منتقل نمی‌شود. البته این امکان برای فروشنده وجود دارد که برای شناسایی سود آربیتراژ، اقدام به فروش گواهی سپرده در بازار نقدی (بورس) کند.
با توجه به این که آربیتراژگر، گواهی سپرده خود را در بازار نقدی با چه قیمتی به فروش می‌رساند، ممکن است سود آربیتراژ نسبت به حالتی که خریدار نکول نمی‌کرد تفاوت مثبت یا منفی داشته باشد.
حالت‌های مختلفی را که آربیتراژگر ممکن است گواهی سپرده خود را در بازار نقدی به فروش برساند، به صورت زیر در نظر می‌گیریم و با ذکر یک مثال، تغییرات سود آربیتراژ را برای حالت‌های مختلف محاسبه می‌کنیم.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی، بالاتر از قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی برابر با قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی پایین‌تر از قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
مثال تاثیر نکول بر سود آربیتراژ
فرض کنید آقای احمدی در روز ۲۰ آبان برای آربیتراژ بین بازار نقدی و آتی کالا، اقدام به خرید گواهی سپرده زعفران نگین با قیمت هر گرم ۱۰۰۰۰ تومان و فروش آن در بازار آتی زعفران با قیمت هر گرم ۱۵۰۰۰ تومان کرده است. با توجه به اندازه قرارداد آتی زعفران نگین (۱۰۰ گرم) آقای احمدی در روز سررسید، سودی معادل ۵۰۰ هزار تومان شناسایی می‌کند. فارغ از این که قیمت گواهی سپرده و قیمت قرارداد آتی زعفران نگین از روز اخذ موقعیت تا روز سررسید چه تغییراتی بکند، این سود ثابت باقی می‌ماند.
سود آربیتراژ = (قیمت فروش- قیمت خرید) × اندازه قرارداد= (۱۰۰۰۰-۱۵۰۰۰)×۱۰۰= ۵۰۰۰۰۰
اگر در روز سررسید خریدار قرارداد آتی به تعهد خود عمل نکند و نکول صورت بگیرد، آربیتراژگر می‌تواند گواهی سپرده‌های خود را در بازار بورس به فروش برساند تا سود آربیتراژ شناسایی شود.
در ادامه با فرض این که قیمت تسویه در روز سررسید برابر با ۱۶۰۰۰ تومان باشد، سود آربیتراژ در حالت‌های مختلف فوق محاسبه می‌شود.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی بالاتر از قیمت تسویه در روز سررسید قرارداد آتی باشد.
اگر در روز سررسید، خریدار نکول نمی‌کرد، آربیتراژگر فارغ از تسویه حساب‌های روزانه، سودی معادل ۵۰۰ هزار تومان شناسایی می‌کرد. اما در شرایط نکول خریدار، اگر فروشنده گواهی سپرده را در بازار با قیمتی بالاتر از قیمت تسویه روز آخر به فروش برساند، به میزان اختلاف قیمت فروش گواهی سپرده با قیمت تسویه روز آخر، سودی بیشتر از حالتی که نکول صورت نمی‌گرفت دریافت می‌کند. به بیان دیگر در این شرایط نکول خریدار به نفع آربیتراژگر می‌شود.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران را در بازار به قیمت ۱۶۵۰۰ تومان (۵۰۰ تومان بالاتر از قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند، سود آربیتراژ وی به شرح زیر خواهد بود:
(قیمت فروش گواهی سپرده در بازار بورس– قیمت تسویه روز آخر) ×۱۰۰=
(۱۶۰۰۰-۱۶۵۰۰) ×۱۰۰= ۵۰۰۰۰
در این حالت آقای احمدی ۵۰ هزار تومان نسبت به سود آربیتراژ بیشتر کسب می‌کند. علاوه بر این خریدار جریمه‌ای معادل یک درصد ارزش قرارداد به اقای احمدی تحت عنوان جریمه نکول پرداخت می‌کند.
جریمه نکول= ارزش قرارداد× ۰۱/۰ = (۱۶۰۰۰×۱۰۰)×۰۱/۰ = ۱۶۰۰۰
در واقع نکول خریدار سبب ۶۶ هزار تومان سود بیشتر از سود آربیتراژ، برای آقای احمدی می‌شود.
قیمت فروش گواهی سپرده در بازار نقدی برابر با قیمت تسویه روز سررسید قرارداد آتی باشد.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران نگین را در بازار به قیمت ۱۶۰۰۰ تومان (برابر با قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند. سود حاصل از فروش گواهی سپرده‌ها برابر با سود آربیتراژ خواهد شد. البته ۱۶۰۰۰ تومان (به اندازه جریمه نکول) بیشتر از سود آربیتراژ نصیب آقای احمدی خواهد شد. در واقع در این شرایط نیز آقای احمدی از نکول خریدار سود بیشتری نسبت به سود حاصل از آربیتراژ کسب می‌کند.
اگر آقای احمدی گواهی سپرده زعفران را در بازار به قیمت ۱۵۵۰۰ تومان (۵۰۰ تومان پایین‌تر از قیمت تسویه روز آخر) به فروش برساند، سود حاصل از فروش گواهی سپرده در بازار به میزان (۵۰۰×۱۰۰)= ۵۰۰۰۰ تومان کمتر از حالتی خواهد بود که خریدار نکول نمی‌کرد.
لازم به ذکر است ۱۶۰۰۰ تومان از این ۵۰۰۰۰ تومان با جریمه نکول کم می‌شود و آقای احمدی در اثر نکول خریدار ۳۴ هزار تومان کمتر از سود آربیتراژ اولیه دریافت می‌کند.
آیا در صورت نکول، آربیتراژگر باید گواهی سپرده‌های کالا را به فروش برساند؟
آربیتراژگر برای شناسایی سود از روز کاری بعد از سررسید، می‌تواند اقدام به فروش گواهی سپرده در بازار نقدی نمایند. هرچه دیرتر اقدام به فروش گواهی سپرده نماید، هزینه فرصت نگهداری گواهی سپرده‌ها بیشتر خواهد شد. افزایش هزینه فرصت نگهداری گواهی سپرده کالایی، از میزان بازده آربیتراژ (هر چند جزئی) می‌کاهد. با این حال برخی از آربیتراژگران در صورت نکول خریدار، گواهی سپرده کالایی را نگهداری می‌کنند تا با قیمتی مناسب‌تر به فروش برسانند یا حتی در صورت امکان برای آربیتراژ با قراردادهای آتی بعدی (سررسیدهای دورتر) استفاده کنند.
سخن آخر
با توجه به سازوکار تسویه و تحویل و جرائم نکول، چنان چه در بازار آتی کالا، خریدار نکول کند، فرق چندانی برای فروشنده (آربیتراژگر) قرارداد آتی به لحاظ قیمت (سود آربیتراژ) نخواهد داشت. در نتیجه معامله‌گران نباید چندان نگران نکول طرف مقابل باشند. مگر آن که تاریخ سررسید قرارداد آتی کالا، نزدیک به تاریخ انقضای گواهی سپرده کالایی باشد و فروشنده در صورت نکول خریدار ممکن است مجبور به تحویل کالا از انبار شود. در حالی که تحویل کالا از انبار، باب میل برخی از معامله‌گران است.