آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی
یکی از اتفاقات ناخوشایند در بازار آتی، کال مارجین شدن معاملهگران است. در واقع اگر معاملهگری در این بازار بیش از ۳۰ درصد زیان کند، وضعیت حساب وی به اصطلاح کال مارجین میشود و باید طی مهلتی که کارگزار مشخص میکند، اقدام به خروج از وضعیت کال مارجین کند. در این مقاله به بررسی آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی میپردازیم. گفتنی است که این مهلت، طبق مفاد دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام) مشخص میشود.
در ادامه عناوین زیر را مشاهده خواهید کرد:
O آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی چه زمانی است؟
O کارگزاری چگونه مهلت کال مارجین را تعیین میکند؟
O مثال تعیین آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی
آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی چه زمانی است؟
بنا به دستورالعمل بورس کالا، آخرین مهلت کال مارجینها جهت واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیتهای مازاد، بستگی به شرایط بازار و میزان ریسک معاملهگران دارد. به همین دلیل، دستورالعمل بورس کالا در چند ماده به این موضوع پرداخته است. در ماده (۳۲ تبصره ۱) حداکثر زمان برای واریز وجه یا بستن موقعیتهای مازاد، یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد اعلام شده اما در راستای مدیریت ریسک معاملهگران، در مادههای (۳۵ مکرر و ۳۵ مکرر۱) تعیین مهلت خروج از وضعیت کال مارجین به عهده کارگزار قرار داده شده است.
کارگزاری چگونه آخرین مهلت کال مارجین را تعیین میکند؟
طبق ماده مذکور، لازم نیست کارگزار حتی تا پایان جلسه معاملاتی صبر و سپس اخطاریه کال مارجین را برای معاملهگر ارسال کند. در واقع طی هر جلسه معاملاتی کارگزار میتواند پس از به روز رسانی حسابها و کال مارجین شدن وضعیت حساب، اخطاریه کال مارجین را برای معاملهگران بفرستد و بنا به صلاحدید خود، مهلتی را برای واریز وجه جبرانی تعیین کند.
طبق دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران ( سهامی عام) ماده (۳۲) تبصره (۱): «وجه تضمین جبرانی، حداکثر تا یک ساعت پس از شروع جلسه معاملاتی روز کاری بعد باید پرداخت شود.»
ماده ۳۵ مکرر: بورس و کارگزاران میتوانند در راستای مدیریت ریسک مشتریان در طی روز و به صورت مستمر، بر اساس قیمت تسویه لحظهای اعلامی در مشخصات قرارداد، عملیات به روز رسانی موجودی محاسبهشده مشتریان را به شرح زیر انجام دهند:
در مورد موقعیتهای تعهدی منتقلشده از روز قبل، تفاوت ارزش دارایی تعهدشده در «قرارداد آتی» را بر حسب تفاوت قیمت تسویه لحظهای با قیمت تسویه روز معاملاتی قبل محاسبه و به موجودی محاسبهشده مشتریان منظور میکند.
در مورد موقعیتهای تعهدی ایجادشده در روز جاری، تفاوت ارزش قرارداد با ارزش دارایی تعهدشده به «قیمت تسویه لحظهای» محاسبه و به موجودی محاسبهشده مشتریان منظور میشود.
در صورتی که پس از انجام عملیات بندهای فوق «موجودی محاسبهشده مشتری» از سطح «حداقل وجه تضمین» کمتر شود، «اخطاریه افزایش وجه تضمین» به تشخیص اتاق پایاپای یا کارگزار، حسب مورد صادر و مراتب به مشتری اعلام میشود.
ماده ۳۵ مکرر ۱ – مشتری موظف است در صورت درخواست کارگزار، در مهلت زمانی اعلامشده، نسبت به واریز مابهالتفاوت «موجودی محاسبهشده مشتری» تا سطح مجموع «وجه تضمین اولیه» و تضامین نقدی موضوع ماده ۱۳ مکرر به حساب عملیاتی خود اقدام کند. در صورتی که «مشتری» تا پایان مهلت زمان اعلامی کارگزار نسبت به واریز وجه مذکور و اصلاح موجودی حساب خود اقدام نکند، کارگزار میتواند برای بستن آن دسته از «موقعیتهای تعهدی باز» مشتری که تعهدات وجه تضمین آنها ایفا نشده است، اقدام کند.
بر اساس مفاد دستورالعمل اجرایی معاملات آتی، حداکثر مهلت واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیتهای مازاد در شرایط نرمال، یک ساعت پس از شروع جلسه کاری بعدی است. همچنین کارگزار میتواند طبق مفاد ماده (۳۵ مکرر۱) حداکثر مهلت تعیینشده را در راستای مدیریت ریسک معاملهگران کمتر کند.
مثال تعیین آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی
آقای احمدی روز شنبه در قرارداد آتی زعفران نگین دی دو موقعیت خرید با قیمت ۱۳۰۰۰ تومان اخذ میکند. پس از اخذ موقعیت خرید، بازار با صف فروش مواجه میشود. سود و زیان آقای احمدی در پایان روز اول با مفروضات زیر به این شرح خواهد بود:
الف- قیمت تسویه: ۱۲۵۰۰ تومان
ب- وجه تضمین قرارداد آتی زعفران نگین: ۳۰۰۰۰۰ تومان
ج- حداقل وجه تضمین = ۲۱۰۰۰۰
سود و زیان روز اول= (قیمت تسویه – قیمت معاملات انجام شده)×اندازه قرارداد×تعداد موقعیت باز
زیان= (۱۳۰۰۰-۱۲۵۰۰)×۱۰۰×۲= ۱۰۰۰۰۰
آقای احمدی ۲ موقعیت خرید در قرارداد آتی زعفران نگین دی اخذ کرده و بنابراین، ۶۰۰ هزار تومان (۳۰۰۰۰۰×۲=۶۰۰۰۰۰) به عنوان وجه تضمین در حساب خود داشته است. با توجه به حداقل وجه تضمین ۲۱۰ هزار تومانی، اگر موجودی حساب آقای احمدی کمتر از ۴۲۰ هزار تومان شود حساب وی کال مارجین خواهد شد. پس از برداشت ۱۰۰ هزار تومان زیان از حساب اقای احمدی در پایان روز شنبه موجودی حساب وی به ۵۰۰ هزار تومان میرسد. در واقع وضعیت حساب آقای احمدی ات ریسک (At Risk) میشود.
فرض کنید در روز یکشنبه بازار آتی با صف فروش سنگین آغاز به کار کند. به این ترتیب در به روز رسانی نیم ساعت ابتدایی بازار، حساب آقای احمدی بر اساس قیمت تسویه ۱۱۸۵۰ (۱۲۵۰۰×۰۵/۰) تومان تسویه شود. در این شرایط، راس ساعت ۱۱ روز یکشنبه، موجودی حساب اقای احمدی برابر با ۳۷۰ هزار تومان (۱۳۰۰۰۰-۵۰۰۰۰۰=۳۷۰۰۰۰) میشود.
زیان = (قیمت تسویه روز قبل – قیمت تسویه ساعت ۱۱) ×اندازه قرارداد×تعداد موقعیت باز
زیان= (۱۲۵۰۰-۱۱۸۵۰)×۱۰۰×۲= ۱۳۰۰۰۰
از آن جایی که موجودی حساب آقای احمدی طی جلسه معاملاتی روز یکشنبه از حداقل وجه تضمین لازم (۴۲۰ هزار تومان) کمتر میشود، لذا وضعیت حساب وی کال مارجین میشود. در این شرایط کارگزار در راستای مدیریت ریسک اقای احمدی، طبق ماده ۳۵ مکرر دستورالعمل میتواند اخطاریه افزایش وجه تضمین را برای اقای احمدی ارسال و مهلتی را برای واریز وجه تضمین جبرانی به او اعلام کند. این مهلت میتواند یک ربع پس از ارسال اخطاریه افزایش وجه تضمین یا بنا به صلاحدید کارگزاری بیشتر (روز کاری بعد تا قبل از ساعت ۱۱) باشد. اگر معامله گر ظرف مهلت تعیینشده وجه تضمین جبرانی را واریز ننماید کارگزار میتواند موقعیت وی را در بازار با قیمت سرخط ببندد.
همچنین کارگزار میتواند تا اتمام جلسه معاملاتی صبر کند و پس از تسویه حساب نهایی، در صورت کال مارجین شدن وضعیت حساب آقای احمدی، مهلتی را برای واریز وجه جبرانی به اقای احمدی اعلام کند. این مهلت حداکثر تا ساعت ۱۱ روز کاری بعد خواهد بود. لازم به ذکر است کارگزار طبق ماده (۳۵ مکرر ۱) می تواند به طور مثال، تا ساعت ۱۰:۰۰ روز کاری بعد (دوشنبه) به آقای احمدی، مهلت واریز وجه جبرانی بدهد. اگر آقای احمدی تا ظرف مهلت تعیینشده وجه مورد نیاز را به حساب در اختیار بورس خود واریز نکند، کارگزار میتواند راس ساعت ۱۰:۰۰ برای بستن موقعیت مورد نیاز وی به قیمت سرخط اقدام به ثبت سفارش فروش کند.
سخن آخر
مهمترین نکات را درباره آخرین مهلت کال مارجین ها در بازار آتی بررسی کردیم. با توجه به تسویه حساب روزانه در بازار آتی و وجود اهرم مالی، در این بازار احتمال زیانهای حتی ۵۰ درصدی (همچنین احتمال سودهای ۵۰ درصدی) در یک روز وجود دارد. به همین دلیل، لازم است معاملهگران آتی کالا برای داشتن کنترل بیشتر بر پورتفوی خود، همواره وضعیت حساب خود را تحت نظر داشته باشند. با استفاده از قابلیت «پیش بینی وضعیت» که در مطلب «چگونه از کال مارجین شدن معاملات آتی کالا در امان بمانیم؟» توضیح داده شد، معاملهگران میتوانند مدیریت بهتری بر وضعیت حساب و پورتفوی خود داشته باشند. با این حال اگر معاملهگری کال مارجین شد، پیشنهاد میکنیم قبل از اتمام مهلت اعلامشده از سوی کارگزاری، با توجه به قیمتهای مد نظر خود، برای واریز وجه جبرانی یا بستن موقعیتهای مازاد اقدام کند.